Snemma árs 1942 kom flutningaskipið Arctic siglandi frá Spáni til Íslands með fullfermi af appelsínum.
Appelsínurnar vöktu mikla athygli enda höfðu þær verið sjaldséðar hér síðan seinni heimsstyrjöldin braust út og siglingar urðu strjálli en áður vegna hættunnar af þýskum kafbátum og sprengjuflugvélum.
Vegna ritskoðunar breska og bandaríska hernámsliðsins á Íslandi var hins vegar ekki sagt frá því að við komu skipsins voru tveir skipverjar handteknir og sakaðir um að vera þýskir njósnarar.
Það voru skipstjórinn Sigurjón Jónsson og loftskeytamaðurinn Jens Björgvin Pálsson.
Raunar var öll áhöfn Arctic handtekinn í byrjun en athygli Breta beindist þó aðallega að þessum tveimur.
Sannleikurinn reyndist vera sá að þeir höfðu báðir samþykkt að „njósna“ fyrir Þjóðverja, eða réttara sagt senda þeim veðurskeyti á siglingunni frá Spáni til Íslands.
Þeir töldu sig báðir hafa verið tilneyddir að samþykkja kröfu Þjóðverja, enda var þeim óspart ógnað, og þeir ætluðu sér síður en svo að gerast á nokkurn hátt njósnarar til frambúðar.
Skipstjórinn andaðist fljótlega í haldi Breta, en Jens Pálsson var í haldi í London til stríðsloka og sætti oft hinni verstu meðferð.
Og eftir stríðið var hann dæmdur fyrir landráð.
Jens lét þessa reynslu ekki beygja sig, en hann var hins vegar skiljanlega næsta bitur yfir meðferðinni á sér og neitaði alla ævi að tala um þessa atburði.
Hann lést árið 2000.
Ég var fyrr á árinu að vinna að bókinni Orrustuskip við Íslandsstrendur þar sem fjallað er um sjóslys og sjóhernað við Ísland á árum seinni heimsstyrjaldar. Bókin kemur út nú í haust. Og þá barst mér til eyrna að þótt Jens hefði ekki viljað tala um þessa reynslu opinberlega hefði verið skráð eftir honum býsna nákvæm frásögn, sem ég fékk leyfi frá ættingjum til að nota.
Og í þættinum Frjálsum höndum í Ríkisútvarpinu Rás eitt í kvöld klukkan 23.10 ætla ég líka að lesa nokkuð úr frásögn Jens, enda notaði ég einungis hluta af skrifum hans í bókinni.
Athugasemdir