Aðeins 59 prósent fólks á aldrinum 18 til 25 ára ber traust til lögreglu á Íslandi. Um verulega breytingu er að ræða frá fyrri árum en árið 2018 kváðust 79 prósent þátttakenda á sama aldri í könnun um störf lögreglu bera traust til lögreglunnar. Traust til lögreglu hefur einnig minnkað í aldurshópnum 26 til 35 ára og í heild bera færri traust til lögreglu nú en verið hefur undanfarin ár.

Þetta er meðal niðurstaða í nýrri könnun Félagsvísindastofnunar Háskóla Íslands á viðhorfum landsmanna til þjónustu og starfa lögreglunnar, sem unnin var fyrir embætti ríkislögreglustjóra. Þrátt fyrir að traust á lögreglu minnki frá fyrri árum ber yfirgnæfandi hluti landsmanna þó traust til starfa hennar. Þannig svara 80 prósent þátttakenda því til að þeir séu ýmist mjög sammála eða frekar sammála því að þeir beri traust til lögreglu og starfa hennar. Árið 2018 mældist mest traust á störfum lögreglu, 86 prósent en árið 2020 mældist það 83 prósent.

Dregur úr trausti kvenna

Sem fyrr segir hefur traustið minnkað töluvert í yngsta aldurshópnum. Árið 2020 sögðu 71 prósent þátttakenda á aldrinum 18 til 25 ára að þeir treystu lögreglunni en eins og áður er sagt er það hlutfall nú komið niður í 59 prósent. Þá segjast 70 prósent þátttakenda í næsta aldurshópi, 26 til 35 ára, bera traust til lögreglu. Á síðasta ári var hlutfallið 76 prósent og árið 2018 var það 82 prósent.

Lítill munur er á trausti eldri aldurshópa á störfum lögreglu í nýju könnuninni frá þvi sem verið hefur. Þátttakendur á aldrinum 36 til 45 ára treysta lögreglunni í 83 prósent tilvika sem er heldur lægra en verið hefur síðustu þrjú ár á undan. Því sem nær sama hlutfall ber nú traust til lögreglu í aldurshópnum 46 til 55 ára, alls 87 prósent þátttakenda og hið sama má segja um aldurshópinn 56 til 65 ára. Mest traust á störfum lögreglu mælist í elsta aldurshópnum en 90 prósent þátttakenda á þeim aldri bera traust til lögreglunnar.

Talsvert hefur dregið úr trausti kvenna til lögreglunnar frá því sem verið hefur en 81 prósent aðspurðra kvenna sagðist treysta lögreglunni. Það hlutfall var 89 prósent á síðasta ári. Karlar í hópi þátttakenda í könnuninni segjast treysta lögreglunni í 79 prósent tilvika, sem er sama hlutfall og á síðasta ári.

Traust eykst með menntun

Þá kemur í ljós að traust á störfum lögreglu eykst með aukinni menntun. Þannig treysta 85 prósent þátttakenda í könnuninni sem hafa háskólamenntun að baki lögreglu. Hlutfallið meðal þeirra sem hafa framhaldsskólamenntun er 80 prósent og hlutfall þeirra sem aðeins hafa grunnskólapróf og treysta lögreglunni er 75 prósent. Líkur má leiða að því að aldur hafi þar áhrif, enda er fólk sem hefur lokið háskólaprófi að jafnaði eldra en það sem aðeins hefur lokið grunnskólaprófi.

All mismunandi er hversu mikið traust er á störfum lögreglu eftir búsetu þátttakenda. Þannig bera íbúar á Suðurlandi, Vesturlandi og Vestfjörðum mest traust til lögreglunnar, á bilinu 90 til 92 prósent þátttakenda af þeim landsvæðum segjast treysta lögreglunni. Fæstir segjast treysta lögreglu í Vestmannaeyjum, 75 prósent þátttakenda, og ríflega 77 prósent þátttakenda á Norðurlandi vestra og Höfuðborgarsvæðinu.

Hins vegar kemur í ljós að um 84 prósent þátttakenda í rannsókninni telja bæði að lögreglan sé almennt heiðarleg og að hún vinni í þágu almennings.

Tveir af hverjum fimm segja í lagi að óhlýðnast fyrirmælum lögreglu

Í rannsókninni var einnig kannað viðhorf almennings til lögmætis lögreglu sem yfirvalds. Þar kemur í ljós að 85 prósent þátttakenda töldu að lögregla væri lögmætt yfirvald og fylgja skuli fyrirmælum hennar. Hins vegar telja aðeins 65 prósent að skilyrðislaust skuli virða ákvarðanir lögreglu, jafnvel þó fólk telji þær rangar. Hlutfall þeirra sem sögðust þeirri fullyrðingu ósammála var 18 prósent. Enn fleiri eru þeirrar skoðunar að þær aðstæður gætu komið upp að í lagi væri að fylgja ekki fyrirmælum lögreglu en alls 40 prósent þátttakenda töldu að svo væri. Þeir sem svöruðu þeirri spurningu eru fleiri en þeir sem telja að svo sé ekki en 36 prósent aðspurðra töldu að slíkar aðstæður gætu aldrei komið upp.

Í rannsókninni var jafnframt spurt um stuðning við aðgerðir lögreglu við að framfylgja reglum og takmörkunum vegna Covid-19. Í ljós kom að stuðningur við þær aðgerðir er almennt mikill, en hefur þó farið minnkandi frá fyrra ári. Alls 81 prósent sögðust styðja aðgerðir lögreglu heilshugar en árið 2020 var hlutfallið 89 prósent. Minnstur er stuðningurinn í yngsta aldurshópnum en aðeins 56 prósent þátttakenda á aldrinum 18 til 25 ára styður aðgerðir lögreglu. Í næsta aldurshópi er hlutfallið 68 prósent og á bilinu 83 til 88 prósent hjá fólki eldra en 36 ára.