Oft og jafnvel oftast gætir misskilnings í því hvað felst í styrk. Margir leggja hann að jöfnu við að „neyta aflsmunar“, að yfirbuga aðra, beita þau valdi, ná þeim undir sig.
Það krefst viss styrks að valta yfir fólk og grafa undan því. En þeir sem troða á öðrum gera það vegna þess að þeir megna ekki að rísa fyrir eigin verðleika. Þetta gildir um persónulegt líf, jafnt sem þjóðlíf.
Sterkt fólk er ekki það sem telur sig umkomið að stjórna öðrum. Það þarf sterkari bein til að þola óvissuna af frelsi annarra, heldur en að afnema hana.
Styrkur virkar í báðar áttir. Það er til styrkur við að skapa skjól, styrkur til að brjóta það niður. Það krefst meiri styrks að byggja upp þá veikari en að byggja á þeim. Munurinn er sá að annað er að dreifa styrk sínum, en hitt að fanga styrk annarra.
Það þarf meiri styrk í að standa og elda en að sitja og éta. Sterku fólki er ekki bara þjónað, það þjónar. Það þarf burðarþol til að axla ábyrgð en visst siðstol til að hvíla hana á öðrum.
Sterkt fólk þaggar ekki, en það getur þagað svo það heyrist líka í öðrum. Sterkt fólk hótar ekki, það lofar.
Stundum óttast fólk þá sem beita þessum aðferðum þess veika og hrædda. Það er forsendan fyrir áhrifum hans. Við sáum hvernig nánast allt hæsta lag samfélagsins sat hjá, spilaði með og lét sem ekkert væri, þegar eitthvert fjársterkasta fólk landsins blés til herferðar gegn fjölmiðla- og embættisfólki. Við sáum hvernig Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri, sem eitt sinn var strákur sem stamaði og var lagður í einelti, varð sá í stjórnkerfinu sem fyrstur reis almennilega upp gegn stöðugum tilraunum Samherja til að beita styrk sínum til að valta yfir aðra og þagga þá niður, eftir að hafa beitt styrk sínum til að komast yfir auðlindir fátækrar þjóðar. „Ég er mjög ósáttur,“ sagði hann og margir sem höfðu hugsað það sama en ekkert sagt fylgdu á efir.
Forsætisráðherrann okkar hafði vísað lögreglunni á starfsmenn Seðlabankans með grun um að einhver þeirra hefði látið fréttamann vita af húsleit, í stað þess að verja starfsfólk sem einn ríkasti maður landsins sagðist ætla að ná í fangelsi. Stjórnendur Ríkisútvarpsins höfðu fóstrað vettvang til að afnema tjáningarfrelsi fréttafólks í stað þess að verja það umsátri fjársterks hagsmunaaðila.
Það var ekki fyrr en eftir að háttsettur maður hafði tekið áhættuna og tekið afgerandi afstöðu að hinir hópuðust með. Eins og öfug nýju fötu keisarans.
Styrkur fólks er nefnilega óháður valdastöðu. Sterkt fólk er alls staðar í kringum okkur en nýtur sjaldnast viðurkenningar eins og aðrir með misskilinn styrk. Þetta geta verið mæður, feður, einstæðir foreldrar, kennarar, hjúkrunarfræðingar og læknar, börn, eldra fólk. Þetta getur verið sterkt veikt fólk. Það þarf meiri styrk til að vera veikur en heill. Svo er það syrgjandi fólk sem umbreytir sorg sinni í dempandi kærleika fyrir aðra frekar en að safna henni saman í sjálfsvorkunn.
Sumt af þessu fólk er svo sterkt að það gleymir sjálfu sér. Það klárar styrkinn sinn. Dreifir honum öllum, of hratt og of lengi, í stað þess að vernda hann. Það fórnar sér fyrir aðra þar til það getur ekki meira.
Rannsókn á fjöldaþróun öryrkja sem var kynnt fyrir einu og hálfu ári leiddi í ljós að mesta fjölgunin varð meðal kvenna sem komnar eru yfir fimmtugt. Það er eitthvað sem gerist í lífshlaupi kvenna sem veldur þessu. Þetta eru konurnar sem tóku að sér að halda úti heimilum og halda út á vinnumarkaðinn á sama tíma. Konurnar sem ruddu brautina. Það þarf sterkara fólk til að fara ótroðna slóð en að fylgja í fótspor.
Kolbeinn H. Stefánsson félagsfræðingur útskýrði þetta svona í skýrslu sinni fyrir Öryrkjabandalagið: „Mögulegar skýringar gætu legið í kynbundinni verkaskiptingu á vinnumarkaði, aukinni byrði kvenna af heimilishaldi, af umönnun barna sem og eldri eða veikra fjölskyldumeðlima, og kynbundnu ofbeldi, svo dæmi séu nefnd.“
Sterkt fólk þarf líka stuðning. Samfélag sem gleymir sterka fólkinu lætur styrksugur stela senunni. Það er mýta styrksuganna að sterka fólkið sé vandamál samfélagsins. Það megi ekki fá launahækkanir, það sé lítils virði því það safni engum arði. Að það sé bara fyrir.
Raunverulega sterkt fólk hefur sjálfstraust til að játa mistök og heyra gagnrýni án þess eigna sér óvini. Raunverulega sterkt fólk forðast að deila en óttast ekki að deila með sér.
Síðustu ár hafa fræðimenn á sviði félagsfræði og hagfræði í auknum mæli farið að horfa til seiglu samfélaga, frekar en til dæmis einfaldra mælikvarða eins og hagvaxtar. Samfélagið verður ekki sterkara eða lífsseigara með því að hlaða undir fáa, stóra stólpa, og móta stefnu eftir þeim, í stað þess að styðja fjölmarga sterka til áframhaldandi styrks, sjálfum sér og öðrum til handa. Við höfum flest alist upp við rótrónar hugmyndir samfélagsins um sterkt fólk, en höfum núna tækifærið til að vinna skilgreininguna á forsendum þeirra sem gefa af sér, í hversdagslífi sem lífshlaupi, stöðugt og óteljandi sinnum, frekar en þeim sem taka, því þau sýna raunverulegan styrk sem gefa af sér í þágu annarra og krefjast einskis til baka.
Athugasemdir