Eins og Hannes Finnsson biskup benti á í sígildu riti um kreppur á Íslandi (Mannfækkun af hallærum, sem kom út 1796), hefur oft verið hart í ári á Íslandi, en Íslendingar jafnan verið fljótir að rétta úr kútnum. Hins vegar tafði vinstri stjórnin 2009–2013 fyrir endurreisn hagkerfisins: Hún hafði komist til valda í skjóli ofbeldis og hafði hugann við hefndaraðgerðir gegn gömlum stjórnmálaandstæðingum, svo sem brottrekstur eins fyrrverandi formanns Sjálfstæðisflokksins úr Seðlabankanum og málarekstur gegn öðrum fyrrverandi formanni Sjálfstæðisflokksins fyrir Landsdómi. Hún hækkaði skatta og reyndi að hræða fjárfesta burt með hótunum. Jafnframt reyndi hún að loka Íslendinga inni í skuldafangelsi með ítrekuðum tilraunum til að láta undan óbilgjörnum kröfum Breta í svokölluðu Icesave-máli. Hætti hún þeirri iðju ekki, fyrr en EFTA-dómstóllinn úrskurðaði í janúar 2013, að kröfur Bretar stæðust ekki lög. Þessi afstaða er óskiljanleg — nema hugsað sé út í það, að fangelsi getur verið bærilegt fangelsisstjóranum og vörðunum, þótt það sé lítt bærilegt föngunum sjálfum. Vinstri stjórnin samdi einnig stórkostlega af sér við erlenda kröfuhafa, sem fengu tvo af þremur bönkunum á allt of lágu verði.
„Fangelsi getur verið bærilegt fangelsisstjóranum og vörðunum, þótt það sé lítt bærilegt föngunum sjálfum.“
Þegar mið- og hægri stjórn var aftur mynduð 2013, kom í ljós það, sem Hannes Finnsson hafði bent á: Íslendingar eru fljótir að rétta úr kútnum, ef þeir eru ekki hindraðir í því. Það var alrangt, sem Gordon Brown hafði sagt haustið 2008, að Ísland væri gjaldþrota. Hagkerfið stendur á fjórum traustum stoðum: Fiskveiðar eru reknar með arði á Íslandi, en nánast hvarvetna annars staðar í Evópu með tapi. Orkuvinnsla er að skila miklum arði líka. Í þriðja lagi olli fall krónunnar því, að Ísland varð samkeppnishæft sem ferðamannaland, og blómgaðist ferðamannaþjónusta. Síðast, en ekki síst, er mikill uppsafnaður mannauður á Íslandi, sem þarf að nýta og hefur að sumu leyti verið nýttur. Það er þó sorglegt til þess að vita, að margir snjallir fjármálamenn skuli þurfa að eyða tíma sínum í tilgangslaus málaferli, á meðan við gætum nýtt krafta þeirra til að skapa arð, sem ætti einmitt að takast núna, eftir að við erum reynslunni ríkari af mistökum fyrri ára, því að vissulega fóru bankamennirnir langt fram úr sjálfum sér árin 2004–2008. Það var að sumu leyti vegna misnotkunar á góðu orðspori Íslands erlendis og vegna aðstæðna á erlendum mörkuðum, en líka vegna þess, að hin fámenna auðklíka, sem hafði ótakmarkaðan aðgang að bönkunum og safnaði skuldum eins og hún ætti lífið að leysa, beitti líka fjölmiðlaveldi sínu harkalega gegn allri gagnrýni. Hafði hún í liði sínu marga snjalla leigupenna, sem sömdu af sömu andagift lofgreinar um hana og Beinteinn í Króknum skrifaði forðum í sunnanblöðin um Bogesen kaupmann. Og þessi klíka heldur enn yfirráðum yfir fjölda fjölmiðla, en hefst nú við í útlöndum eins og selstöðukaupmenn forðum. Bogesen mátti þó eiga það, að hann bjó lengst af sjálfur á Óseyri við Axlarfjörð.
Niðurstaðan er sú, að góðærið núna er raunverulegt og hvílir á fjórum stoðum, arðbærri útgerð, öflugri orkuvinnslu, blómlegri ferðamannaþjónustu og miklum mannauð. Það þarf hins vegar ekki mikið til að raska þessum stoðum, og sumir netormar eru að reyna að naga þær í sundur.
Pistill Hannesar Hólmsteins Gissurarsonar er innlegg í umfjöllun um nýja góðærið sem birtist í októberblaði Stundarinnar.
Athugasemdir