Þórður Snær Júlíusson, ritstjóri Kjarnans, var valinn blaðamaður ársins 2018 fyrir bók sína Kaupthinking: Bankinn sem átti sig sjálfur. Verðlaunin voru afhent um helgina, en veitt voru verðlaun í fjórum flokkum. Stundin vann í flokki rannsóknarblaðamennsku, þegar þeir Freyr Rögnvaldsson og Steindór Grétar Jónsson, fengu verðlaun fyrir umfjöllunina Landið sem auðmenn eiga.
Blaðaljósmyndarafélag Íslands afhenti einnig verðlaun fyrir myndir ársins um helgina. Stundin vann þar til flestra verðlauna, en Heiða Helgadóttir átti mynd ársins, myndaröð ársins og portrett-mynd ársins.
Rannsóknarvinna sem á sér fáar hliðstæður
Blaðamannafélag Íslands veitti verðlaunin. Í rökstuðningi dómnefndar segir að umfjöllun Þórðar hafi dregið upp skýra mynd af ósæmilegu háttarlagi þeirra lykilbankamanna sem leiddu Kaupþing frá einkavæðingu og fram af bjargsbrúninni árið 2008. Bókin sé afrakstur áralangrar rannsóknarvinnu og víðtækrar heimildarvinnu sem eigi sér fáar hliðstæður.
„... dregur upp skýra mynd af ósæmilegu háttarlagi þeirra lykilbankamanna sem leiddu Kaupþing frá einkavæðingu að falli“
Ítarlega umfjöllun Kjarnans um viðfangsefni bókarinnar má lesa hér.
Umfjöllun Stundarinnar um Landið sem auðmenn eiga er sögð hafa veitt „mikilvæga yfirsýn yfir umdeilt mál sem hefur verið mikið til umræðu í samfélaginu,“ í rökstuðningi dómnefndar.
„Í umfjölluninni birtist meðal annars eignarhald auðfólks á jörðum á Íslandskorti sem nær yfir heila opnu og veitir skýra yfirsýn yfir umfang fyrrum bújarða sem nú eru í eigu innlendra og erlendra auðmanna,“ en kortið var unnið í samstarfi við Davíð Þór Guðlaugsson, umbrotsmann og ljósmyndara á Stundinni.
Tilnefningar og rökstuðningur dómefndar
RÚV fékk flestar tilnefningar til blaðamannaverðlauna, eða fimm tilnefningar í þremur flokkum. Þar á eftir kom Stundin með þrjár tilnefningar. Aðrir miðlar, Morgunblaðið, Fréttablaðið, Kjarninn og Mannlíf, fengu eina tilnefningu hver.
Yfirlit yfir allar tilnefningar og rökstuðning dómnefndar má lesa í heild sinni hér að neðan. Með því að ýta á linkana má sjá efnið sem var tilnefnt.
Viðtal ársins
Tilnefnd voru:
Jóhann Páll Jóhannsson, Stundinni. Fyrir viðtal við Báru Halldórsdóttur sem steig fram í kjölfar þess að hafa tekið upp hatursorðræðu þingmanna á Klausturbar og sent fjölmiðlum til úrvinnslu.
Viðtalið við Báru má lesa hér: Ég er fötluð hinsegin kona og mér blöskraði.
Milla Ósk Magnúsdóttir, RÚV. Fyrir viðtal við hjónin Stefán Þór Gunnarsson og Elísu Rós Jónsdóttur sem misstu son sinn vegna ofneyslu fíkniefna. Hjónin lýsa eigin úrræðaleysi og áfallinu sem fylgdi andlátinu.
Viðtalið við hjónin má lesa hér: Ofneysla ungs fólks.
Ragnheiður Linnet, Mannlífi. Fyrir viðtal við Merhawit Baryamikael Tesfaslase, ekkju plastbarkaþegans, Andemariam Beyene, um aðdraganda ígræðslunnar og hvernig líf fjölskyldunnar umturnaðist eftir þá örlagaríku aðgerð.
Viðtalið við Merhawit má lesa hér: Ekkja plastbarkaþegans rýfur þögnina.
Vinningshafi og rökstuðningur dómnefndar: Ragnheiður Linnet, Mannlífi, hlýtur verðlaunin fyrir viðtal sitt við Merhawit Baryamikael Tesfaslase Hún er ekkja plastbarkaþegans Andemariams Beyene sem var fyrsti maðurinn sem gervibarki var græddur í árið 2011.
„Merhawit lýsir aðdraganda aðgerðarinnar og því þegar hún missti mann sinn í einu stærsta svikamáli sem upp hefur komið í læknavísindum áratugum saman“
Í viðtalinu kynnist lesandinn harmleik fjölskyldunnar. Merhawit lýsir aðdraganda aðgerðarinnar og því þegar hún missti mann sinn í einu stærsta svikamáli sem upp hefur komið í læknavísindum áratugum saman. Málið tengist Íslandi með beinum hætti vegna þess að Andemariam var búsettur hér þegar hann veiktist og því sjúklingur íslenskra lækna.
Merhawit greinir frá því hvernig hún stóð upp réttindalaus með þrjú ung börn eftir andlát Andemariams árið 2014.
Viðtalið er vel skrifað og hjartnæmt. Auk þess að greina frá örlögum Merhawit og barnanna veitir það góða innsýn í málið og það sem aflaga fór bæði vísindalega og siðfræðilega.
Rannsóknarblaðamennska ársins
Tilnefndir voru:
Freyr Rögnvaldsson og Steindór Grétar Jónsson, Stundinni. Fyrir umfjöllunina Landið sem auðmenn eiga sem veitir ríka yfirsýn yfir umfang fyrrum bújarða sem nú eru í eigu innlendra og erlendra auðmanna og innsýn í hverjir þeir eru.
Umfjöllunina má lesa hér: Landið sem auðmenn eiga.
Helgi Seljan, RÚV. Fyrir fréttaskýringu um stöðu erlendra verkamanna og sjálfboðaliða sem hingað koma, búa við bágar aðstæður og eru sviknir um laun.
Umfjöllunina má sjá hér: Svarta hliðin á íslenskum vinnumarkaði.
Ingólfur Bjarni Sigfússon, RÚV. Fyrir fréttaskýringu um vopnaflutninga Air Atlanta og vanhöld Samgöngustofu á því að framfylgja sáttmálum um vopnaflutninga sem Ísland hefur fullgilt.
Umfjöllunina má sjá hér: Íslensk stjórnvöld hafa brugðist.
Vinningshafar og rökstuðningur dómnefndar: Verðlaun fyrir rannsóknarblaðamennsku ársins 2018 hljóta Freyr Rögnvaldsson og Steindór Grétar Jónsson, Stundinni, fyrir umfjöllun sína, Landið sem auðmenn eiga.
Í umfjölluninni birtist eignarhald auðfólks á jörðum á Íslandskorti sem nær yfir heila opnu og veitir skýra yfirsýn yfir umfang fyrrum bújarða sem nú eru í eigu innlendra og erlendra auðmanna. Sumir þeirra hafa safnað að sér fjölda jarða og jafnvel keypt upp jarðir á ákveðnum stöðum á landinu. Þá er eignarhald fjölda jarða í félögum sem stundum hvílir leynd yfir.
Í umfjölluninni eru viðtöl við nokkra þeirra sem hvað umsvifamestir hafa verið í jarðakaupum og veita viðtölin innsýn í margbreytilegar ástæður fólks fyrir því að vilja eignast jarðir á Íslandi.
Framlag þeirra Freys og Steindórs veitir mikilvæga yfirsýn yfir umdeilt mál sem hefur verið mikið til umræðu í samfélaginu.
Umfjöllun ársins
Tilnefnd voru:
Aðalheiður Ámundadóttir, Fréttablaðinu. Fyrir umfjöllun með fréttum og fréttaskýringum um forsögu, endurupptöku og eftirmála Guðmundar- og Geirfinnsmála.
Guðrún Hálfdánardóttir, Morgunblaðinu/Mbl.is. Fyrir greinaflokkinn Gætt að geðheilbrigði um úrræði og úrræðaleysi þegar kemur að því að hjálpa fólki sem glímir við geðsjúkdóma og/eða fíkn.
Hér má sjá greinarflokkinn: Gætt að geðheilbrigði.
Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Stundinni. Fyrir umfjöllun með frásögnum átta kvenna sem opinbera bitleysi nálgunarbanns sem úrræðis í heimilisofbeldismálum.
Umfjöllun Hólmfríðar má lesa hér: Kerfinu mistekst að vernda konur.
Vinningshafi og rökstuðningur dómnefndar: Verðlaun fyrir umfjöllun ársins hlýtur Aðalheiður Ámundadóttir, Fréttablaðinu, fyrir upplýsandi og greinargóð skrif um Guðmundar- og Geirfinnsmál.
Í umfjöllun sinni um endurupptöku og um leið forsögu Guðmundar- og Geirfinnsmála tekst Aðalheiði að fanga kjarna atburða hverju sinni og setja í samhengi.
Auk upplýsandi frétta af gangi dómsmálsins varpaði Aðalheiður í fréttaskýringum ljósi á sögu mannshvarfanna tveggja 1974, rannsókn þeirra á sínum tíma og aðdraganda þess að málin fengust endurupptekin á síðasta ári. Þá fylgdi hún málinu vel eftir þegar Hæstiréttur hafði fellt sinn dóm með umfjöllun um möguleg eftirmál og möguleikanum á því að mannshvörfin upplýsist á endanum.
Skrif Aðalheiðar einkennast af djúpri þekkingu á flókinni og langri sögu sem hún skilar lesendum á skýran og aðgengilegan máta.
Blaðamannaverðlaun ársins
Tilnefnd voru:
Sigríður Halldórsdóttir, RÚV. Fyrir umfjöllun um óábyrga notkun plasts, þar sem sýnt er með sláandi hætti hvernig það mengar umhverfið, neysluvatn okkar og matvæli.
Umfjöllun Sigríðar má sjá hér: Hafið er náttúrlega fullt af plasti.
Viktoría Hermannsdóttir og Þórhildur Ólafsdóttir, RÚV. Fyrir útvarpsþáttaröðina Kverkatak þar sem lýst er birtingarmyndum heimilisofbeldis frá sjónarhorni þolenda, aðstandenda þeirra og sérfræðinga.
Þættina má heyra hér: Kverkatak.
Þórður Snær Júlíusson, Kjarnanum. Fyrir bókina Kaupthinking sem dregur fram skýra mynd af hugarfari og ólöglegum fjármálagjörningum innan Kaupþings í aðdraganda bankahrunsins og afleiðingum þeirra.
Vinningshafi og rökstuðningur dómnefndar: Þórður Snær Júlíusson, Kjarnanum, hlýtur Blaðamannaverðlaun ársins 2018 fyrir heildstæða greiningu á hugarfari og ólöglegum fjármálagjörningum í bókinni Kaupthinking – Bankinn sem átti sig sjálfur.
Umfjöllun Þórðar Snæs dregur upp skýra mynd af ósæmilegu háttarlagi þeirra lykilbankamanna sem leiddu Kaupþing frá einkavæðingu að falli árið 2008. Umfjöllunin er afrakstur áralangrar rannsóknar Þórðar á málinu og víðtækrar heimildavinnu úr bæði opinberum og óopinberum gögnum sem hann komst yfir. Vinna hans á sér fáar hliðstæður.
Bókin sýnir hvernig gera má yfirgripsmikla rannsóknarvinnu til margra ára bæði auðlæsilega og skiljanlega. Hún er áþreifanleg heimild um það traust sem blaðamaður getur áunnið sér og þá þekkingu sem myndast þegar hann helgar sig málefni.
Stundin fékk flest ljósmyndaverðlaun
Blaðaljósmyndaraverðlaun voru einnig veitt um helgina. Þar vann Heiða Helgadóttir, ljósmyndari Stundarinnar, til flestra verðlauna, eða fyrir mynd ársins, myndaröð ársins og portrett ársins. Haraldur Jónsson átti fréttamynd ársins af alelda húsi á Selfossi og Sigtryggur Ari ljósmyndari á Fréttablaðinu átti íþróttamynd ársins af stuðningsmönnum íslenska landsliðsins sem fylgdust með leiknum gegn Argentínu í úrhellisrigningu í Hljómskálagarðinum.
Mynd ársins var hluti af myndaröð ársins, af tvíburaðbræðrunum Adrían Valentín og Adam Elífi sem eru ellefu ára og báðir með dæmigerða einhverfu. Bræðurnir hafa lítinn orðaforða en Adam er opnari og getur tjáð sig örlítið meira en Adrían - sem var viðfangsefni Heiðu á mynd ársins. Komst dómefndin að þeirri niðurstöðu að í þessari myndaröð hafi ljósmyndarinn fundið leið til að fanga andrúmsloftið af mýkt og samkennd og hafi nálgast viðfangsefnið á sannfærandi hátt.
„Myndin sýnir einhverfan dreng sem er í átökum við sjálfan sig. Hann er einn en gæti allt eins verið að horfa á eineggja tvíburabróður sinn“
Hvað varðar mynd ársins segir í rökstuðningi dómnefndar að það sé sterk og marglaga ljósmynd sem varpi fram áleitnum spurningum, æ fleiri börn fái greiningar sem séu vaxandi samfélagsvandamál á heimsvísu. „Myndin sýnir einhverfan dreng sem er í átökum við sjálfan sig. Hann er einn en gæti allt eins verið að horfa á eineggja tvíburabróður sinn. Á hvern er hann að horfa? Sjálfan sig eða bróður sinn? Er hann að horfa inn í framtíðina? Hann er í það minnsta í sínum eigin heimi að horfa út.“
Portrett ársins var af Önnu Gílaphon Kjartansdóttur sem ólst upp hjá dæmdum barnaníðingi og ofbeldisfullri stjúpu, sem bæði voru dæmd fyrir ofbeldið sem þau beittu hana og systkini hennar. „Eftir hvert einasta skipti sem pabbi var búinn að misnota mig sagði hann fyrirgefðu og lofaði að gera þetta aldrei aftur,“ sagði Anna í viðtali við Stundina.
Myndir ársins, árleg sýning Blaðaljósmyndarafélags Íslands, stendur yfir til 4. apríl í Smáralindinni. Þar má sjá 106 myndir frá liðnu ári sem voru valdar af óháðri dómnefnd úr 840 innsendum myndum íslenskra blaðaljósmyndara.
Athugasemdir