Indriði Þorláksson, hagfræðingur og fyrrverandi ríkisskattstjóri, segir að fyrirheit yfirvalda um skattalækkanir hafi ekki gengið eftir gagnvart almennum borgurum á síðustu 27 árum. Hann segir hins vegar að skattar á tekjuhæsta fólk landsins hafi lækkað á síðustu 10 árum.
Bjarni undir í rannsókn Ríkisendurskoðunar
Sú endurskoðunaráætlun sem lagt var af stað með í rannsókn Ríkisendurskoðunar á sölu ríkisins á hlutum í Íslandsbanka snýr fyrst og fremst að Bankasýslu ríkisins. Guðmundur Björgvin Helgason ríkisendurskoðandi segir að fjármálaráðherra og ráðuneyti hans séu líka undir og að áætlunin taki breytingum eftir því sem rannsókninni vindi fram.
Úrvinnslusjóður ætlar ekkert að aðhafast vegna íslenska plastsins sem fannst í vöruhúsi í Svíþjóð. Sendinefnd sem fór á staðinn og komst að þeirri niðurstöðu að þar væri einungis lítið magn af íslensku plasti virðist hafa byggt þá niðurstöðu sína á hæpnum forsendum. Fullyrðingar í skýrslu nefndarinnar standast ekki skoðun.
3
Fréttir
„Mynd af mér á bikiníi skaðar engan“
Með því að birta myndir af líkama sínum hefur Lilja Gísladóttir kallað yfir sig athugasemdir fólks um að hún sé að „ýta undir að aðrir vilji vera feitir.“ Hún segir óskiljanlegt að fólk hafi svo miklar skoðanir á holdafari hennar, og annarra, því það hafi engin áhrif á aðra hvort hún sé mjó eða feit.
Mörg hundruð falla í innrás Rússa í Úkraínu á degi hverjum, manntjónið eykst sífellt og ólýsanlegar hörmungar þar víða daglegt brauð. Þess utan eru efnahagslegar hamfarir að eiga sér stað í Úkraínu en þær voru raunar hafnar áður en innrásin hófst. Útlitið var svart fyrir en nú er stór hluti landsins ein rjúkandi rúst og vegna landlægrar spillingar mun reynast erfitt að fá fjárhagsaðstoð erlendis frá til uppbyggingar að stríðslokum.
5
Viðtal
Reykvísk skrifstofukona umlukin svartadauða
Auður Haralds rithöfundur segir að Guð sé algjörlega aðgerðarlaus og þess vegna sé titill bókar hennar sem var að koma út: Hvað er Drottinn að drolla? Sagan fjallar um reykvíska skrifstofukonu í nútímanum sem fer í tímaferðalag alla leið aftur til ársins 1346 og lendir inni í miðjum svartadauða.
6
FréttirPlastið fundið
„Það er búið að borga fyrir þetta“
Guðlaugur Þór Þórðarson umhverfisráðherra segir að það eigi að endurvinna íslenska plastið sem fannst í vöruhúsi í Svíþjóð, enda sé búið að borga fyrir það.
7
Karlmennskan#96
Jordan Peterson í femínísku ljósi - Unnur Gísladóttir
„Það er erfitt fyrir mig að kjarna gagnrýni á Jordan Peterson því hún er marglaga en ef ég ætti að gera það þá er það vanhæfni hans til að setja sig í spor jaðarsettra hópa eða kvenna.“ segir Unnur Gísladóttir mannfræðingur og framhaldsskólakennari. Unnur hefur lesið allar bækur Jordan Peterson og líklega innbyrt meira magn af efni eftir hann heldur en margur aðdáandinn. Unnur er hins vegar lítill aðdáandi og færir okkur gagnrýni sína þar sem hún varpar femínísku ljósi á málflutning Jordan Peterson.
Fyrir þau sem ekki kannast við manninn þá er hann afar umdeildur prófessor í sálfræði sem virðist ná sérstaklega vel til karlmanna og er vinsæll fyrirlesari um heim allan og kom m.a. fram í Háskólabíó um liðna helgi.
Umsjón: Þorsteinn V. Einarsson
Tónlist: Mr. Silla - Naruto (án söngs)
Þátturinn er í boði bakhjarla Karlmennskunnar, Dominos, Veganbúðarinnar og The Body Shop.
Prentútgáfa Stundarinnar kemur næst út þann 29. júlí.
Skattalækkanir hafa ekki gengið eftirIndriði Þorláksson segir að hugmyndir stjórnvalda um lækkanir á tekjuskatti einstaklinga hafi ekki gengið eftir á síðustu 27 árum.Mynd: Davíð Þór
Í október 2016 og 2017 birti ég í Stundinni greinarnar Skattapólitík 1993 til 2015 og Skattapólitík 2012 til 2016 um þróun skattbyrði af tekjusköttum einstaklinga. Til 2005 hafði skattbyrði allra tekjuhópa aukist nema hinna 10% hinna tekjuhæstu þar sem hún lækkaði. Frá 2007 til 2012 lækkaði skattbyrði lægst tekna en óx mest hjá hæsta 5% hópnum. Eftir það sótti í sama horf og fyrir Hrun.Skattbyrðin hækkaði í öllum tekjubilum nema í þeim efstu þar sem hún lækkaði.
Enn er gengið til kosninga og enn er staðhæft að skattar hafi verið og verði lækkaðir. Til að sjá hvort staðhæfingar falla að staðreyndum er hollt að líta yfir farinn veg. Í þessar grein verða fyrri niðurstöður sannreyndar og við þær aukið eftir því sem efni stendur til. Eins og áður er byggt átölum RSK um um hjón og sambúðarfólk, þær ná til yfir helmings framteljenda með yfir 60% allratekna. Þróun skattlagningar hjá einhleypum er hin sama í meginatriðum.
Tvennt er kannað í þessari grein. Annars vegar skattbyrði tekjuskatta, þ.e. samtala álagðra tekjuskatta sem hlutfall af tekjum. Með því verður séð hvernig fyrirheit um lækkun skatta hafa gengið eftir. Hins vegar verður skattbyrði mismunandi tekjuhópa skoðuð og hvernig hún hefur breyst.
,,Fyrirheit þeirra sem farið hafa með stjórn skattamála á þeim tíma um lækkun skatta hafa ekki gengið eftir gagnvart skattborgurum almennt."
Indriði Þorláksson
Skattbyrði tekjuskatta. Að lækka skatta eða ekki
Í skýrslunni Íslenska skattkerfið: Samkeppnishæfni og skilvirkni frá 2008 sem fjármálaráðuneytið lét vinna er í töflu á bls. 88 gerð grein fyrir skattbyrði af tekjusköttum álagningarárin 1993 til 2007. Meðalhlutfallið skatta hafði vaxið á þessu tímabili úr rúmum 17% í byrjun þess í um 22% í lok þess. Hækkunin var að mestu stöðug og svarar til um 0,36% hækkunar til jafnaðar á ári. Hefur hún fært ríkissjóði um 5,4 milljarða tekjuauka á ári hverju miðað við fjárhæð tekna á árinu 2019 og hækkað árlega tekjuskatta einstaklinga um 75 milljarða króna frá upphafi til loka tímabilsins.
Tölur áranna 2007 til 2019 sýna að þessi þróun hélt áfram. Meðalskattbyrði samskattaðra hækkaði úr 20% árið 2007 í 27,7% á árinu 2019 eins og meðfylgjandi tafla sýnir. Hækkunin frá 2007 til 2013 var mikil eða 6,4%. Hækkun á almenna tekjuskattinum var tæp 3% einkum með þrepaskiptingar hans en að öðru leyti var hækkunin vegna skatts á fjármagnsstekjur og auðlegðarskattsins, sem hvort tveggja lenti á hátekjuhópum en lítil eða engin hækkun varð á sköttum á lægri tekjur eins og fram kemur hér síðar.
Eftir 2013 heldur skattbyrði vegna launatekna áfram að hækka en niðurfelling auðlegðarskatts veldur nokkurri lækkun á öðrum sköttum. Frá 2017 eru breytingar ekki verulegar. Tölur áranna 2020 og 2021 eru ekki tiltækar og því of snemmt að meta skattbyrði þeirra ára, m.a. eru skattabreytingar tengdar kjarasamningunum 2019 ekki farnar að hafa áhrif en líklegt er að þær geti leitt til lækkunar á skattbyrði og breytinga dreifingu hennar.
Þessar tölur og graf sýna að frá 2006 til 2019 hefur hlutfall beinna tekjuskatta einstaklinga hækkað úr 22% í 27,7% eða að meðaltali um 0,44% á ári. Miðað við tekjur á árinu 2019 svara það til um 6,6 milljarða hækkunar að jafnaði á ári, þ.e. hækkunar á árlegum tekjuskatti einstaklinga á tímabilinu um nálægt 85 milljarða króna frá upphafi tímabilsins til loka þess.
Á meðan skatthlutfallið óx úr 17% í nærri 28% hafa boðberar skattalækkana setið við stjórnvölinn öll árin nema 2009 til 2013 þegar hækkun skatta var á stefnuskrá stjórnvalda. Þessi niðurstaða er ekki óvænt því flestum er ljóst að hækkun skatta er óhjákvæmilegur hluti þeirra efnahagslegu og samfélagslegu breytinga sem orðið hafa á þessum tíma. Mantran um lækkun skatta hljóðnar þó ekki og hefur þann tilgang einan að drepa niður alla vitræna umræðu um skatta og skattapólitík. Hærri eða lægri skattar er ekki viðfang skattapólitíkur en ræðst af stefnu í velferðarmálum, ríkisfjármálum og efnafnahagsmálum. Skattapólitík snýst hins vegar um það hvernig þeirra tekna sem nauðsynlegir eru á hverjum tíma til samfélagsverkefna eru ákveðnir, hverjir greiði þá og hvaða sjónarmið eru höfð að leiðarljósi við álagningu þeirra.
Dreifing skattbyrði
Könnun á tekjudreifingu og jöfnunaráhrifum skattkerfisins var lengi torveld vegna skorts á nothæfum gagnagrunni um álagningu skatta þar til um síðustu aldamót að Staðtölur skatta með upplýsingar úr framtölum og álagningu skatta allt frá 1992 voru settar á heimasíðu RSK, síðar Skattsins. Fyrstu grein mína um það efni, Skattapólitík. Er skattkerfið sanngjarnt og hvernig nýtast ívilnanir þess? í tímaritinu Stjórnmál og stjórnsýsla 2007 byggir á þeim gagnagrunni sem og þær greinar og skýrslur sem vitnað er til hér að framan. Til þess að fá glögga mynd af þróun skattbyrði nú voru árin 2007, 2013, 2017 og 2019 valin til skoðunar en þau marka hvert um sig tímamót, upphaf hrunsins og skil stjórnartímabila. Í tölum og myndum hér á eftir er spurningunni um dreifingu skattbyrði og breytingar á henni svarað.
Í fyrrnefndri skýrslu fjármálaráðuneytisins um samkeppnishæfi íslenska skattkerfisins kemur fram að frá 1992 til 2006 höfðu skattar sem hlutfall af heildartekjum hækkað um 10 - 13 prósentustig í lægsta fimmtungi tekjuskalans en á sama tíma lækkað hjá tekjuhæstu tíundinni, mest hjá efstu 5% framteljenda um nálægt 15 prósentustig. Ástæða hækkunarinnar var tiltöluleg rýrnun persónuafsláttar og bóta en upptaka lágs fjármagnstekjuskatts olli lækkun skatta hjá þeim tekjuhæstu.
Á þeim myndum sem hér fylgja kemur fram að þessi þróun hefur haldið áfram og sýna þær hvernig skattbyrði í hverri tekjutíund, þeirri efstu tvískiptri, hefur breyst. Öðru vísi en áður var gert sýna myndirnar nú frávik einstakra tíunda frá breytingu skatthlutfallsins fyrir heildina. Hafi t.d. skatturinn almennt hækkað um 2 prósentustig sýnir myndin frávik frá því en ekki breytinguna í heild.
Tímabilið 2007 til 2013, sbr. mynd I, mótast af endurreisninni eftir Hrunið. Tekinn var upp þrepaskiptur skattur á launatekjur og barnabætur og vaxtabætur hækkaðar. Fjármagnsskattur var hækkaður en tekið upp frítekjumark sem létti honum af að mestu í lægri hluta tekjuskalans og lagður var á auðlegðarskattur sem nær eingöngu tók til efstu tíundar og mest til efstu 5 prósentanna.
Áhrifin eru augljós. Hækkun tekjuskatta af launum var undir meðaltalinu (2,9 prósentustig) allt að miðjum tekjuskalanum en nokkuð umfram hana í efstu tveimur tíundunum. Þegar beinir skattar alls þ.m.t. auðlegðarskattur er tekinn með nær lækkun frá meðaltalinu (7,6 prósentustig) til 80% samskattaðra en 20 efstu prósentin fá hækkun umfram meðaltalið. Myndin sýnir þannig að áform stjórnvalda á þeim tíma að nota breytingar á sköttum ekki einungis til tekjuöflunar heldur einnig til tekjujöfnunar gengu eftir.
Tímabili 2013 til 2017 er mótað af ásetningi stjórnvalda á þeim tíma að afnema sem unnt var breytingar fyrri stjórnar. Auðlegðarskatturinn var ekki framlengdur og skattþrepum fækkað. Auk þess lækkuðu bætur að tiltölu og persónuafláttur rýrnaði. Áhrifin birtast í mynd II í hækkun skatts á launatekjur umfram meðaltalið (1,1 prósentustig) og hækkun skatta álaunatekjur og fjármagnstekjur samtals umfram meðaltalið (- 0,3 prósenttustig) í sjö lægri tíundunum en lækkun í efri tíundunum einkum efstu 5 prósentunum sem borið höfðu auðlegarskattinn að mestu.
Síðast tímabilið 2017 til 2019 tekur aðeins til helmings yfirstandandi kjörtímabils vegna skorts á gögnum fyrir síðari hluta þess. Á tveimur fyrrri árunum er ekki farið að gæta áhrifa af þeim breytingum á skattalögum sem gerðar voru vegna kjarasamninga á árinu 2019. Þróun skatts á launatekjur á árunum 2018 og 2019 var nokkuð í takt við það sem áður var en á minni skala vegna tiltölulega lítilla breytinga á undirliggjandi hagstærðum. (Lesa þarf mynd III m.t.t. þess að til að gera hana læsilegri er skali hennar hafður annar en hinna.) Ætla má að hækkun skatthlutfalls í neðri hluta skalans stafi að einhverju leyti af hækkun launa skv. kjarasamningunum 2019 en í tekjutölum kemur hækkun lægstu launa glöggt fram. Eins má ætla að hækkun skatthlutfalls á heildartekjur í efsta bilinu stafi af breyttu vægi fjármagnstekna.
Áhrif af skattabreytingum vegna kjarasamninga koma ekki fram fyrr en við álagningu á tekjur 2020 og 2021. Gera má ráð fyrir að þær breyti myndinni allmikið einkum neðst á skalanum þar sem skattar lækka og kann svo að fara að sú hækkun sem fram er komin á kjörtímabilinu gangi til baka. Lækkun tekjuskattsins vegna breytinganna er áætluð 21 milljarður króna sem er nálægt 1,4% af skattstofninum svo að róttækra almennra breytinga er ekki að vænta. Hafa þarf í huga að að oftast og sérstaklega á umbrotatímum hafa undirliggjandi þættir eins og tekjuþróun meira að segja um breytingar á skattbyrði en ráðstafanir stjórnvalda einkum ef þau eru andvaralaus. Ætla má að á árinu 2019 hafi ekki enn verið komnar fram allar samningsbundnar launabreytingar einkum á miðju og efri hluta tekjuskalans og eins eru afleiðingar COVID-19 á skattstofnana enn óþekktar að mestu og er endanleg niðurstaða áranna 2020 og 2021 því í óvissu.
Niðurstaða
Svör við þeim spurningum sem lagt var upp með eru augljós af þeim tölum sem gerð hefur verið grein fyrir. Hafa skattar hækkað? Skattbyrði tekjuskatta einstaklinga hefur hækkað stöðugt á síðustu 27 árum og er nú að meðaltali um 11 prósentustigum hærri en hún var 1992.
Fyrirheit þeirra sem farið hafa með stjórn skattamála á þeim tíma um lækkun skatta hafa ekki gengið eftir gagnvart skattborgurum almennt. Undantekning eru þau 5 til 10 prósent sem hæstar tekjur hafa. Skattar á þá lækkuðu allt fram að Hruni og aftur eftir 2013. Í eðlilegu samræmi við samfélagsþróun síðasta aldarfjórðunginn m.a. vaxandi eftirspurn eftir þeirri þjónustu sem opinberir aðilar veita í velferðarmálum o.fl. hefur samneysla aukist og útgjöld hennar vegna hækkað. Hækkun skatta af þeim ástæðum er óhjákvæmileg. Svo er að sjá að sum ráðandi öfl á þessum tíma hafi ekki verið meðvituð um þessa þróun, ekki skilið eðli hennar eða ekki viljað viðurkenna hana þar sem hún fellur ekki að heimsmynd þeirra og fortíðarþrá. Söngurinn um lækkun skatta lifir því áfram sem mantra án raunverulegrar sögu og án raunhæfs fyrirheits.
Hefur dreifing skattbyrði breyst? Dreifing skattbyrði milli tekjuhópa hefur verið í stöðugri breytingu frá 1992. Sú breyting hefur verið lægstu tekjuhópunum í óhag sem greiða nú hærri hluta tekna sinna í skatta en áður hefur verið en skattar á þá allra tekjuhæstu hafa lækkað að frátöldum árunum 2009 til 2013 þegar þeir hækkuðu verulega og náðu yfir meðaltal heildarinnar. Sú hækkun var að hluta látin ganga til baka eftir 2013. Ætla má að á yfirstandandi kjörtímabili hafi tekist að stöðva eða draga úr hækkun skatta á lægstu laun með aðgerðum stjórnvalda fyrir atbeina verkalýðshreyfingarinnar við gerð kjarasamninga á árinu 2019.
Deila
stundin.is/FDdt
Athugasemdir
Allar athugasemdir eru ábyrgð á þeirra sem þær skrifa. Stundin áskilur sér rétt til að fjarlægja ærumeiðandi og óviðeigandi athugasemdir.
Mest lesið
1
Fréttir
2
Bjarni undir í rannsókn Ríkisendurskoðunar
Sú endurskoðunaráætlun sem lagt var af stað með í rannsókn Ríkisendurskoðunar á sölu ríkisins á hlutum í Íslandsbanka snýr fyrst og fremst að Bankasýslu ríkisins. Guðmundur Björgvin Helgason ríkisendurskoðandi segir að fjármálaráðherra og ráðuneyti hans séu líka undir og að áætlunin taki breytingum eftir því sem rannsókninni vindi fram.
Úrvinnslusjóður ætlar ekkert að aðhafast vegna íslenska plastsins sem fannst í vöruhúsi í Svíþjóð. Sendinefnd sem fór á staðinn og komst að þeirri niðurstöðu að þar væri einungis lítið magn af íslensku plasti virðist hafa byggt þá niðurstöðu sína á hæpnum forsendum. Fullyrðingar í skýrslu nefndarinnar standast ekki skoðun.
3
Fréttir
„Mynd af mér á bikiníi skaðar engan“
Með því að birta myndir af líkama sínum hefur Lilja Gísladóttir kallað yfir sig athugasemdir fólks um að hún sé að „ýta undir að aðrir vilji vera feitir.“ Hún segir óskiljanlegt að fólk hafi svo miklar skoðanir á holdafari hennar, og annarra, því það hafi engin áhrif á aðra hvort hún sé mjó eða feit.
Mörg hundruð falla í innrás Rússa í Úkraínu á degi hverjum, manntjónið eykst sífellt og ólýsanlegar hörmungar þar víða daglegt brauð. Þess utan eru efnahagslegar hamfarir að eiga sér stað í Úkraínu en þær voru raunar hafnar áður en innrásin hófst. Útlitið var svart fyrir en nú er stór hluti landsins ein rjúkandi rúst og vegna landlægrar spillingar mun reynast erfitt að fá fjárhagsaðstoð erlendis frá til uppbyggingar að stríðslokum.
5
Viðtal
Reykvísk skrifstofukona umlukin svartadauða
Auður Haralds rithöfundur segir að Guð sé algjörlega aðgerðarlaus og þess vegna sé titill bókar hennar sem var að koma út: Hvað er Drottinn að drolla? Sagan fjallar um reykvíska skrifstofukonu í nútímanum sem fer í tímaferðalag alla leið aftur til ársins 1346 og lendir inni í miðjum svartadauða.
6
FréttirPlastið fundið
„Það er búið að borga fyrir þetta“
Guðlaugur Þór Þórðarson umhverfisráðherra segir að það eigi að endurvinna íslenska plastið sem fannst í vöruhúsi í Svíþjóð, enda sé búið að borga fyrir það.
7
Karlmennskan#96
Jordan Peterson í femínísku ljósi - Unnur Gísladóttir
„Það er erfitt fyrir mig að kjarna gagnrýni á Jordan Peterson því hún er marglaga en ef ég ætti að gera það þá er það vanhæfni hans til að setja sig í spor jaðarsettra hópa eða kvenna.“ segir Unnur Gísladóttir mannfræðingur og framhaldsskólakennari. Unnur hefur lesið allar bækur Jordan Peterson og líklega innbyrt meira magn af efni eftir hann heldur en margur aðdáandinn. Unnur er hins vegar lítill aðdáandi og færir okkur gagnrýni sína þar sem hún varpar femínísku ljósi á málflutning Jordan Peterson.
Fyrir þau sem ekki kannast við manninn þá er hann afar umdeildur prófessor í sálfræði sem virðist ná sérstaklega vel til karlmanna og er vinsæll fyrirlesari um heim allan og kom m.a. fram í Háskólabíó um liðna helgi.
Umsjón: Þorsteinn V. Einarsson
Tónlist: Mr. Silla - Naruto (án söngs)
Þátturinn er í boði bakhjarla Karlmennskunnar, Dominos, Veganbúðarinnar og The Body Shop.
Mest deilt
1
Fréttir
3
„Ég mun aldrei fyrirgefa þeim“
Kristín Sóley Kristinsdóttir segist aldrei muni fyrirgefa samfélaginu í Garði fyrir að hafa brugðist dóttur hennar og úthrópað sem lygara eftir að hún greindi frá því þegar hún var tólf ára að maður í bænum hefði beitt hana kynferðisofbeldi, fyrst þegar hún var átta ár gömul. Maðurinn sem var á sextugsaldri á þessum tíma var dæmdur í átján mánaða fangelsi fyrir að hafa ítrekað beitt Lilju, dóttur Kristínar Sóleyjar, ofbeldi.
2
Fréttir
Sonurinn varð sterkari eftir að hann kom út sem trans
Sigga Ey og systurnar héldu uppi málstað trans einstaklinga í Eurovision. Sonur hennar glímdi við mikla vanlíðan þegar hann var að komast á kynþroskaaldur. Þegar hann kom út sem trans rétti hann betur úr sér og varð frjáls.
3
Fréttir
Konur í Bandaríkjunum hafa verið sviptar réttinum til þungunarrofs
Hæstiréttur Bandaríkjanna snéri við fyrri niðurstöðu sem tryggðu rétt kvenna til að láta rjúfa meðgöngu. Rétturinn var tryggður fyrir fimmtíu árum síðan í máli Roe gegn Wade en nú hefur dómstóllinn ákveðið að stjórnarskrá landsins tryggi ekki sjálfsákvörðunarrétt kvenna. Fóstureyðingar urðu sjálfkrafa bannaðar í fjölda fylkja við uppkvaðningu dómsins.
4
Leiðari
13
Jón Trausti Reynisson
Meistarar málamiðlana
Hvers vegna skilur fólk ekki fórnir Katrínar Jakobsdóttur?
5
Rannsókn
9
Hvað kom fyrir Kidda?
Hálfri öld eftir að tilkynnt var um bílslys í Óshlíð á milli Bolungarvíkur og Ísafjarðar er lögreglan loks að rannsaka hvað átti sér stað. Lík Kristins Hauks Jóhannessonar, sem lést í slysinu, var grafið upp og bein hans rannsökuð. Sonur og hálfbróðir Kristins urðu til þess yfirvöld skoða loksins, margsaga vitni og myndir af vettvangi sem urðu til þess að málið var tekið upp að nýju.
6
Menning
1
Fundu týndar dagbækur Bíbíar: „Hún fékk aldrei séns“
Sagnfræðingarnir Sólveig Ólafsdóttir og Sigurður Gylfi Magnússon og prófessorinn Guðrún Valgerður Stefánsdóttir fundu nýjar heimildir eftir Bjargeyju Kristjánsdóttur, eða Bíbí, þegar þau voru að kynna nýja bók hennar í Skagafirði. Saga Bjargeyjar er átakanleg en henni var komið fyrir á öldrunarheimili á Blönduósi þegar hún var á fertugsaldri en hún var með efnaskiptasjúkdóm sem lítil þekking var á árið 1927 þegar hún fæddist.
7
ViðtalÚkraínustríðið
17
Íslenski fréttaritarinn í boðsferð með Rússum: „Ísland ekki á góðri leið“
Haukur Hauksson hefur verið fréttaritari í Moskvu í þrjá áratugi og hefur nú farið í þrjár boðsferðir með rússneska hernum í Austur-Úkraínu. Haukur telur fjöldamorð Rússa í Bucha „hlægilegt dæmi“ um „setup“, en trúir því ekki að rússneski herinn blekki hann.
Mest lesið í vikunni
1
Fréttir
3
„Ég mun aldrei fyrirgefa þeim“
Kristín Sóley Kristinsdóttir segist aldrei muni fyrirgefa samfélaginu í Garði fyrir að hafa brugðist dóttur hennar og úthrópað sem lygara eftir að hún greindi frá því þegar hún var tólf ára að maður í bænum hefði beitt hana kynferðisofbeldi, fyrst þegar hún var átta ár gömul. Maðurinn sem var á sextugsaldri á þessum tíma var dæmdur í átján mánaða fangelsi fyrir að hafa ítrekað beitt Lilju, dóttur Kristínar Sóleyjar, ofbeldi.
2
Fréttir
Sonurinn varð sterkari eftir að hann kom út sem trans
Sigga Ey og systurnar héldu uppi málstað trans einstaklinga í Eurovision. Sonur hennar glímdi við mikla vanlíðan þegar hann var að komast á kynþroskaaldur. Þegar hann kom út sem trans rétti hann betur úr sér og varð frjáls.
3
Eigin Konur#93
„Það bara hrundi allt“
Kristín Sóley Kristinsdóttir, mamma Lilju Bjarklind sem sagði sögu sína í Eigin konum fyrir nokkrum vikum, stígur nú fram í þættinum og talar um ofbeldið sem dóttir hennar varð fyrir og afleiðingar þess. Hún segir að allt hafi hrunið þegar Lilja, þá tólf ára, sagði henni frá því að maður sem stóð til að myndi flytja inn til fjölskyldunnar, hefði beitt hana kynferðislegu ofbeldi. Kristín Sóley segir mikilvægt að öll fjölskyldan fái viðunandi aðstoð eftir svona áföll því fjölskyldur skemmist þegar börn eru beitt ofbeldi. Hún segir að samfélagið hafi brugðist Lilju og allri fjölskyldunni.
4
Pistill
4
Illugi Jökulsson
Þegar fullorðið fólk gerir sig að fífli
Rétt eins og flokkurinn hefur þegar sannað að hann er ekki lengur vinstrihreyfing með þjónkun sinni við efnahagsstefnu Sjálfstæðisflokksins, þá er nú morgunljóst að hann er ekki heldur grænt framboð, skrifar Illugi Jökulsson um Vinstri græn.
5
Fréttir
„Ég lifði tvöföldu lífi þar sem ég þóttist vera harður gaur“
Antonía Arna lýsir léttinum við að koma út sem trans og þungbærri bið eftir kynleiðréttandi aðgerð. Hún hefur beðið í hátt í á þriðja ár. Biðin tærir upp trans fólk og getur valdið alvarlegum andlegum veikindum. Dæmi eru um að trans fólk þurfi að leggjast inn á sjúkrahús sökum þunglyndi vegna þess.
6
Aðsent
1
Bjarni Thor Kristinsson
Um Íslensku óperuna
„Staðreyndir þessa máls eru þær að stjórn óperunnar og óperustjóri hafa fengið flesta íslenska söngvara upp á móti sér, þau hafa gerst sek um að brjóta kjarasamninga og þau hafa bara ekki verið að setja upp óperur undanfarið,“ skrifar Bjarni Thor Kristinsson, óperusöngvari, í pistli um málefni Íslensku óperunnar.
7
GreiningLaxeldi
Stærsta tjónið í íslensku laxeldi: „Þetta eru mikil tíðindi og váleg“
Stærsta tjón vegna sjúkdóma sem hefur komið upp í íslensku sjókvíaeldi leiddi til þess að slátra þurfti tæplega tveimur milljónum laxa hjá Löxum fiskeldi. ISA-veira lagði laxeldi í Færeyjum og Síle í rúst en það var svo byggt upp aftur. Jens Garðar Helgason, framkvæmdastjóri Laxa fiskeldis, segir að fyrirtækið muni læra af reynslunni og auka smitvarnir.
Mest lesið í mánuðinum
1
Rannsókn
9
Hvað kom fyrir Kidda?
Hálfri öld eftir að tilkynnt var um bílslys í Óshlíð á milli Bolungarvíkur og Ísafjarðar er lögreglan loks að rannsaka hvað átti sér stað. Lík Kristins Hauks Jóhannessonar, sem lést í slysinu, var grafið upp og bein hans rannsökuð. Sonur og hálfbróðir Kristins urðu til þess yfirvöld skoða loksins, margsaga vitni og myndir af vettvangi sem urðu til þess að málið var tekið upp að nýju.
2
Fréttir
3
„Ég mun aldrei fyrirgefa þeim“
Kristín Sóley Kristinsdóttir segist aldrei muni fyrirgefa samfélaginu í Garði fyrir að hafa brugðist dóttur hennar og úthrópað sem lygara eftir að hún greindi frá því þegar hún var tólf ára að maður í bænum hefði beitt hana kynferðisofbeldi, fyrst þegar hún var átta ár gömul. Maðurinn sem var á sextugsaldri á þessum tíma var dæmdur í átján mánaða fangelsi fyrir að hafa ítrekað beitt Lilju, dóttur Kristínar Sóleyjar, ofbeldi.
3
Úttekt
3
Varar fólk við dimmum íbúðum í nýjum hverfum
Ekkert hámark er á þéttingu byggðar nærri Borgarlínu. Ásta Logadóttir, einn helsti sérfræðingur í ljósvist á Íslandi, reynir að fá sólarljós og dagsbirtu bundna inn í byggingarreglugerðina. Hún segir það hafa verið sett í hendurnar á almenningi að gæta þess að kaupa ekki fasteignir án heilsusamlegs magns af dagsbirtu.
4
ViðtalÚkraínustríðið
17
Íslenski fréttaritarinn í boðsferð með Rússum: „Ísland ekki á góðri leið“
Haukur Hauksson hefur verið fréttaritari í Moskvu í þrjá áratugi og hefur nú farið í þrjár boðsferðir með rússneska hernum í Austur-Úkraínu. Haukur telur fjöldamorð Rússa í Bucha „hlægilegt dæmi“ um „setup“, en trúir því ekki að rússneski herinn blekki hann.
5
Fréttir
Sonurinn varð sterkari eftir að hann kom út sem trans
Sigga Ey og systurnar héldu uppi málstað trans einstaklinga í Eurovision. Sonur hennar glímdi við mikla vanlíðan þegar hann var að komast á kynþroskaaldur. Þegar hann kom út sem trans rétti hann betur úr sér og varð frjáls.
6
FréttirSamherjaskjölin
5
Toppar ákæru- og lögregluvalds í Namibíu á Íslandi vegna Samherjamáls
Ríkissaksóknari Namibíu og yfirmaður namibísku spillingarlögreglunnar, hafa verið á Íslandi frá því fyrir helgi og fundað með hérlendum rannsakendum Samherjamálsins. Fyrir viku síðan funduðu rannsakendur beggja landa sameiginlega í Haag í Hollandi og skiptust á upplýsingum. Yfirmenn namibísku rannsóknarinnar hafa verið í sendinefnd varaforsetans namibíska, sem fundað hefur um framsalsmál Samherjamanna við íslenska ráðherra.
7
Menning
1
Fundu týndar dagbækur Bíbíar: „Hún fékk aldrei séns“
Sagnfræðingarnir Sólveig Ólafsdóttir og Sigurður Gylfi Magnússon og prófessorinn Guðrún Valgerður Stefánsdóttir fundu nýjar heimildir eftir Bjargeyju Kristjánsdóttur, eða Bíbí, þegar þau voru að kynna nýja bók hennar í Skagafirði. Saga Bjargeyjar er átakanleg en henni var komið fyrir á öldrunarheimili á Blönduósi þegar hún var á fertugsaldri en hún var með efnaskiptasjúkdóm sem lítil þekking var á árið 1927 þegar hún fæddist.
Nýtt á Stundinni
FréttirLaugaland/Varpholt
Skýrslan um Laugaland frestast enn
Til stóð að kynna ráðherrum niðurstöður rannsóknar á því hvort börn hefðu verið beitt ofbeldi á meðferðarheimilinu Laugalandi á morgun, 29. júní. Ekki verður af því og enn er alls óvíst hvenær skýrslan verður gefin út.
Fréttir
„Mynd af mér á bikiníi skaðar engan“
Með því að birta myndir af líkama sínum hefur Lilja Gísladóttir kallað yfir sig athugasemdir fólks um að hún sé að „ýta undir að aðrir vilji vera feitir.“ Hún segir óskiljanlegt að fólk hafi svo miklar skoðanir á holdafari hennar, og annarra, því það hafi engin áhrif á aðra hvort hún sé mjó eða feit.
ÞrautirSpurningaþrautin
793. spurningaþraut: Nú er eins gott að þið þekkið heiðhvolfið
Fyrri aukaspurning: Hver er á myndinni hér að ofan? * Aðalspurningar: 1. Í hvaða skáldsögu Halldórs Laxness má lesa um persónuna Ástu Sóllilju? 2. Hvað heitir ameríska teiknimyndaserían Peanuts á íslensku? 3. Í hve mikilli hæð yfir yfirborði Jarðar byrjar heiðhvolfið (á ensku stratosphere)? 4. Hvað hét eiginmaður Elísabetar Englandsdrottningar hinnar seinni? 5. Hver gaf út hljómplötuna Vespertine fyrir 21 ári?...
Fréttir
2
Bjarni undir í rannsókn Ríkisendurskoðunar
Sú endurskoðunaráætlun sem lagt var af stað með í rannsókn Ríkisendurskoðunar á sölu ríkisins á hlutum í Íslandsbanka snýr fyrst og fremst að Bankasýslu ríkisins. Guðmundur Björgvin Helgason ríkisendurskoðandi segir að fjármálaráðherra og ráðuneyti hans séu líka undir og að áætlunin taki breytingum eftir því sem rannsókninni vindi fram.
Karlmennskan#96
Jordan Peterson í femínísku ljósi - Unnur Gísladóttir
„Það er erfitt fyrir mig að kjarna gagnrýni á Jordan Peterson því hún er marglaga en ef ég ætti að gera það þá er það vanhæfni hans til að setja sig í spor jaðarsettra hópa eða kvenna.“ segir Unnur Gísladóttir mannfræðingur og framhaldsskólakennari. Unnur hefur lesið allar bækur Jordan Peterson og líklega innbyrt meira magn af efni eftir hann heldur en margur aðdáandinn. Unnur er hins vegar lítill aðdáandi og færir okkur gagnrýni sína þar sem hún varpar femínísku ljósi á málflutning Jordan Peterson.
Fyrir þau sem ekki kannast við manninn þá er hann afar umdeildur prófessor í sálfræði sem virðist ná sérstaklega vel til karlmanna og er vinsæll fyrirlesari um heim allan og kom m.a. fram í Háskólabíó um liðna helgi.
Umsjón: Þorsteinn V. Einarsson
Tónlist: Mr. Silla - Naruto (án söngs)
Þátturinn er í boði bakhjarla Karlmennskunnar, Dominos, Veganbúðarinnar og The Body Shop.
FréttirPlastið fundið
„Það er búið að borga fyrir þetta“
Guðlaugur Þór Þórðarson umhverfisráðherra segir að það eigi að endurvinna íslenska plastið sem fannst í vöruhúsi í Svíþjóð, enda sé búið að borga fyrir það.
ÞrautirSpurningaþrautin
1
792. spurningaþraut: Stígvél hér og stígvél þar
Fyrri aukaspurning: Hvað er að gerast á þessari mynd hér að ofan? * Aðalspurningar: 1. Hvaða fyrrverandi þingmaður tók við sem ritstjóri Fréttablaðsins í fyrra? 2. William Henry Gates III fæddist í Bandaríkjunum 1952. Faðir hans var vel metinn lögfræðingur og móðir hans kennari og kaupsýslukona. Bæði létu heilmikið að sér kveða í baráttu fyrir skárra samfélagi. En hvað afrekaði...
Mörg hundruð falla í innrás Rússa í Úkraínu á degi hverjum, manntjónið eykst sífellt og ólýsanlegar hörmungar þar víða daglegt brauð. Þess utan eru efnahagslegar hamfarir að eiga sér stað í Úkraínu en þær voru raunar hafnar áður en innrásin hófst. Útlitið var svart fyrir en nú er stór hluti landsins ein rjúkandi rúst og vegna landlægrar spillingar mun reynast erfitt að fá fjárhagsaðstoð erlendis frá til uppbyggingar að stríðslokum.
Viðtal
Reykvísk skrifstofukona umlukin svartadauða
Auður Haralds rithöfundur segir að Guð sé algjörlega aðgerðarlaus og þess vegna sé titill bókar hennar sem var að koma út: Hvað er Drottinn að drolla? Sagan fjallar um reykvíska skrifstofukonu í nútímanum sem fer í tímaferðalag alla leið aftur til ársins 1346 og lendir inni í miðjum svartadauða.
Úrvinnslusjóður ætlar ekkert að aðhafast vegna íslenska plastsins sem fannst í vöruhúsi í Svíþjóð. Sendinefnd sem fór á staðinn og komst að þeirri niðurstöðu að þar væri einungis lítið magn af íslensku plasti virðist hafa byggt þá niðurstöðu sína á hæpnum forsendum. Fullyrðingar í skýrslu nefndarinnar standast ekki skoðun.
ÞrautirSpurningaþrautin
791. spurningaþraut: Picasso málaði portrett af ... hvaða konu?
Fyrri aukaspurning: Hvað heitir þetta fjall? * Aðalspurningar: 1. Hvaða vinsæla hljómsveit sendi frá sér plötuna Their Satanic Majesties Request árið 1967? 2. Hver var þá aðal gítarleikari hljómsveitarinnar? 3. Dönsk yfirvöld og sér í lagi forsætisráðherrann hafa nú fengið skömm í hattinn hjá opinberri rannsóknarnefnd í Danmörku vegna framgöngu sinnar í máli sem snerist um ákveðna dýrategund. Hvaða dýr voru...
MenningHús & Hillbilly
Myndi örugglega aldrei fara neitt ef hún vissi allt
Covid-faraldurinn birtist ljóslifandi á nýjasta listaverki listakonunnar Eirúnar Sigurðardóttur, Rauntímareflinum, sem var saumaður meðan á faraldrinum stóð. Refillinn tók mið af stöðu faraldursins á hverjum tíma og var lokaútkoman því ekki fyrirfram ákveðin.
Þín áskrift hefur áhrif
Almenningur hefur viðhaldið Stundinni með áskriftum og styrkjum frá febrúar 2015. Með því að kaupa áskrift styrkir þú sjálfstæða rannsóknarblaðamennsku.
Athugasemdir