Mæðgurnar Ásta Þorleifsdóttir og Lilja Steinunn Jónsdóttir uppgötvuðu gossprunguna sem tók að gjósa úr í nótt í Geldingadölum að kvöldi annars í páskum. Eftirtektarsemi þeirra varð til þess að svæðið var rýmt enda margt sem benti til að hugsanlega myndi fara að gjósa upp úr sprungunni. Rúmum sólarhring eftir að þær mæðgur gengu eftir sprungunni til að mæla hana og ráku hendina ofan í hana til að meta hitastig hófst gosið.

Þær mæðgur voru við gæslu á gosstöðvunum í Geldingadölum ásamt öðru björgunarsveitarfólki. Kalt var í veðri og töluverð snjókoma þegar þær komu á svæðið um klukkan sex í eftirmiðdaginn. Þegar leið á kvöldið og hætti að snjóa tók Lilja Steinunn eftir því að greinileg hreyfing hafði orðið á sprungu milli gígstöðvanna eftir að hætti að snjóa.  „Við tókum eftir því að þarna hafði myndast örlítill sigdalur og það var greinilegt að hann var bara að rifna, það hafði gerst örstuttu fyrr, því það var hægt að sjá í þurra mold í lægðinni. Það var ansi kalt þarna uppfrá, duttu næstum því af manni puttarnir þegar maður var að taka myndir, en þegar maður lagðist á hnén og stakk hendinni ofan í þá var alveg sæmilega notalegt hitastig þar, kannski tíu gráður,“ segir Ásta.

Við gosstöðvarnar Þær mægður hafa farið all nokkrar ferðir á gosstöðvarnar, bæði saman og í sitt hvoru lagi.

Mynd: Heida Helgadottir

Lilja Steinunn segir að augljósar breytingar hafi verið greinanlegar á landslaginu á um 150 metra kafla „Þetta var ein af ástæðunum fyrir því að ákveðið var að rýma svæðið, þessi uppgötvun. Sérsveitin var því fengin til þess og við björgunarsveitarfólk lokuðum svæðinu síðan. Í nótt sem leið opnaðist þarna síðan ný gossprunga, fyrst á hluta af sprungunni sem ég mældi og síðan klukkan hálf þrjú í nótt virðist hún hafa opnast til norðurs að gígunum sem opnuðust 5. apríl.“

Var örugg meðan snjórinn bráðnaði ekki

Spurð hvernig henni líði, svona eftir á, að hafa staðið ofan í sprungunni og stungið hendinni ofan í til að finna varmann aðeins sólarhring áður en upp fór að vella þar hraun segir Lilja að henni hafi ekki verið neitt brugðið við það. „Mér leið bara allt í lagi með það því ég sá að snjórinn var ennþá. Ég hefði hins vegar farið í að koma fólki mun hraðar af svæðinu ef snjórinn hefði farið að bráðna. Það er ákveðið öryggi í því að það sé snjór yfir svæðinu, það auðveldar að greina hugsanlegar breytingar á hitastigi. Við tókum samt ákvörðun um að rýma svæðið fyrr en seinna, og eftir á að hyggja var það hárrétt ákvörðun.“

Þurr mold í dældinniSjá má hvernig sigdæld hefur myndast og landið var að rifna hægt og rólega í sundur.

Mynd: Lilja Steinunn Jónsdóttir

Það var í raun tilviljun að þær mæðgur ráku augun í sprunguna, segja þær. „Það sést á þessu að það er undanfari að gosinu, smávægilegar breytingar sem ekki mælast heldur sjást bara með berum augum. Maður horfði á þetta en hafði kannski ekki hugmyndaflug í að sólarhring síðar væri farið að gjósa upp úr sprungunni. Þetta segir okkur hvað þetta er kvikt svæði og kannski fólk skilji nú að þegar ákveðið er að rýma svæðið þá er það ekki að ástæðulausu, það er vegna þess að það eru vísbendingar um að eitthvað kunni að fara að gerast. Ef fólk sér einhverjar svona vísbendingar þá er allur varinn góður,“ segir Ásta.

„Þetta sýnir hvað það er mikilvægt að fólk sé meðvitað um umhverfi sitt á stað eins og þessum,“ segir Lilja Steinunn. Hún lýsir því að þó flestir fari varlega á svæðinu hafi hún orðið vitni að óvarlegri hegðun fólks, eins og að standa undir hraunbrúninni og að fara ganga með börn mjög nálægt og inn í gosmökkinn sjálfan, sem sé stórhættulegt að gera.

Björgunarsveitir allt frá Vopnafirði hafa staðið vaktina

Þær mæðgur eru báðar í Flugbjörgunarsveitinni í Reykjavík og hafa verið þar saman í nokkur ár. Ofan á það er Ásta jarðfræðingur að mennt og hefur kennt jarðfræði og Lilja Steinunn er að klára BS-nám í jarðeðlisfræði og raunar byrjuð í mastersnámi einnig. Þær eru sammála um að það hjálpi að viðbragðsaðilar hafi þekkingu sem slíka, það hafi í það minnsta sannarlega hjálpað að kvöldi annars í páskum. Báðar hafa þær farið í nokkur skipti upp að gosstöðvunum, á eigin vegum, við björgunarsveitarstörf og þá hefur Ásta farið sem öryggisstjóri fyrir kvikmyndahóp sem var að vinna á svæðinu. Þær hafa því getað fylgst mjög vel með þróuninni á svæðinu. Þær mæðgur eiga von á því að fara í fleiri ferðir upp að gosstöðvunum, bæði á eigin vegum en einnig sem hluti af björgunarsveitunum. Það hafi enda verið mikil þörf á því að manna svæðið og með nýjustu vendingum megi búast við að svo verði áfram. „Það er ótrúlegur fjöldi björgunarsveitarfólks sem hefur komið að þessum störfum, það er áhugavert að sjá björgunarsveitir alla leið frá Vopnafirði mættar á svæðið,“ segir Ásta.

Gos í sprungunniÁ myndinni má sjá hvernig gossprungan hefur myndast í sigdældinni sem þær mægður tóku eftir.

Mynd: Lilja Steinunn Jónsdóttir

Björgunarsveitir stikuðu gönguleið á kvikuganginum sunnan við gíginn í upphafi gossins og tjöld björgunarsveitanna voru sett niður mjög nálægt þeim stað sem síðan gaus upp úr. Spurðar hvort farið hafi verið óvarlega segja þær Ásta og Lilja Steinunn svo ekki hafa verið. „Ef vel er fylgst með aðstæðum og breytingum er þetta í lagi en það má svo sem segja að tjaldið hefði kannski mátt vera aðeins austar. En það var nú ekki vitað á þeim tíma sem það var sett niður.“

Bogi Adolfsson, formaður Björgunarsveitarinnar Þorbjarnar í Grindavík, sagði í samtali við Stundina í morgun að opið yrði fyrir almenning á svæðinu í dag. Til stóð að fara með björgunarsveitarfólk og jarðvísindamenn upp á svæðið nú í morgun til að meta aðstæður á svæðinu.