„Það er auðveldara að ímynda sér endalok alheimsins en endalok kapítalismans,“ sagði víst einhver merkur maður, Fredric Jameson eða Slavoj Žižek. Þetta hefur eflaust sjaldan átt betur við en að Avengers þríleiknum loknum. Í myndunum verður Thanos, aðal vondi kallinn, máttugasta vera alheimsins með því að safna nokkrum steinum. Þennan mátt, þetta vald, ætlar hann svo að nota til að smella fingrum og murka út helming alls lífs í heiminum. Hvers vegna? Jú, hann stendur frammi fyrir einföldu vandamáli. Samfélög alheimsins eru sífellt að stækka og vaxa, en alheimurinn er endalegur og auðlindir hans einnig. Og með einföldum hugarreikningi (og persónulegri reynslu) kemst hann að því að þessi veldisvöxtur gengur ekki til lengdar. Á endanum mun lífið hafa þanið svo neyslu sína að auðlindirnar þverra og þá er voðinn vís. Samfélög falla saman og geimveranna sem þau byggja bíður ekkert annað en örbirgð, stríð og dauði.
Þetta vill Thanos koma í veg fyrir með sinni róttæku hugmynd: Ef hann aðeins drepur helming alls lífs þá munu þau sem eftir lifa geta notið vellystinga og góðs lífs. Hann fórnar öðrum helmingnum fyrir hinn í staðinn fyrir að allir verði sér að voða. En nú vakna tvö vandamál. Í fyrsta lagi mætti halda því fram að Thanos væri aðeins að pissa í skóinn sinn. Hinn eftirlifandi helmingur mun eflaust tímgast eins og áður, halda áfram að ofnýta auðlindir alheimsins og mæta örlögum sínum fyrr eða síðar. Núna ætti seinna vandamálið við þessa áætlan Thanosar að vera augljóst: Það er ekki fjöldi geimveranna sem er vandamálið, það er vöxturinn.
Máttugur en heimskur
Thanos er máttugasta vera alheimsins en ekki sú klárasta. Hann fer með næstum guðlegt vald en í stað þess að leysa þetta verðuga vandamál þá kýs hann að ráðast á einkenni þess. Ef vald hans er svo mikið að hann getur drepið helming alls lífs með því að smella saman fingrum, af hverju smellir hann ekki fingrum með það að markmiði að gelda helming alls lífs, þarf raunverulega að drepa það? Eða af hverju veifar hann ekki báðum höndum og gerir allar lífverur helmingi smærri svo þær þurfi ekki að borða jafn mikið? Eða af hverju dansar hann ekki fugladansinn og óskar sér að samfélög alheimsins sjái villu síns vegar og snúi baki við þessum bölvaða veldisvexti? Var það ekki hann sem var vandamálið til að byrja með?
„Það dugir ekki að endurnýta föt á meðan risakeðjur eins og H&M framleiða fleiri föt en þú getur ímyndað þér“
Þriðja mynd Avengers þríleiksins er tekjuhæsta kvikmynd sögunnar. Önnur myndin er fimmta tekjuhæsta og sú fyrsta er í áttunda sæti. Það er ástæðan fyrir því að ég skrifa þennan pistil. Þetta er ekki bara einhver ómerkileg mynd með söguþræði sem gengur ekki upp. Þetta er eitt stærsta menningarfyrirbæri mannkynssögunnar og endurspeglar því og mótar að einhverju leyti hugsunarhátt samtímans. Þar að auki stöndum við frammi fyrir sambærilegu vandamáli og Thanos blessaður. Við búum í því lokaða kerfi sem jörðin er og sitjum því uppi með takmarkaðar auðlindir. En efnahagskerfi heimsins byggir á sama vexti og geimverusamfélögin í kvikmyndunum. Heildarframleiðsla heimsins fer vaxandi og það með veldisvexti. Hagfræðingar telja sér trú um að 3% hagvöxtur sé vænlegastur en stærðfræðingar geta sýnt fram á að 3% vöxtur á hverju ári leiðir til tvöföldunar á ekki nema 25 árum. Getur jörðin okkar staðið undir því álagi?
Athugasemdir