Uppsöfnun plasts í heiminum hefur varla farið fram hjá nokkru mannsbarni. Vegna ofnotkunar og misnotkunar mannfólksins á þessu undraefni sem plastið er hefur náttúran ekki undan að losa sig við plastruslið sem fellur til frá okkur.

Plast í sjónum

Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt fram á tilvist plasts í sjónum. Svo útbreitt er vandamálið að örplast finnst jafnvel í dýpstu hafsvæðum heimsins, svokölluðum djúpálum. Rannsóknir á áhrifum plastsins í sjónum benda til þess að sjávarlífverur innbyrgði heilmikið magn af plastögnum í misgripum fyrir fæðu.

Át lítilla lífvera á plasti hefur að sjálfsögðu áhrif á okkur mannfólkið líka, þó okkur þyki oft gott að hugsa um vandamálin sem eitthvað sem hendir einungis aðra. Þegar dýr neðarlega í fæðukeðjunni borða plast, sér í lagi agnir sem eru nægilega litlar til að fara innfyrir meltingarveginn, á plastið sér greiða leið ofar í fæðukeðjuna.

Hvaða áhrif það hefur á lífverur að borða plast er ekki að fullu skilgreint en ljóst er að hversu lítið magn sem það er þá hlýtur það að teljast óæskilegt. Í besta falli getur plastát haft áhrif á meltingu lífverunnar það skiptið.

Niðurbrot plasts

Snjór í ReykjavíkPlastagnir leynast í snjókornunum.

MYND: SHUTTERSTOCK

Plast og plastagnir í sjó hafa mikið verið rannsakaðar, en hvar annars staðar getur plastið leynst? Plast sem fellur til í náttúrunni, þ.e. endar í umhverfinu hvort sem er á landi eða í sjó brotnar tiltölulega hratt niður í minni einingar.

Þó niðurbrot plasts taki langan tíma eru veður, vindar, sjávarföll og ekki síst sólarljós áhrifarík leið til að búa til litlar plastagnir, sem eru svo einstaklega lengi að brotna niður. Þessar plastagnir, sem oftast er talað um sem örplast, sjást illa með berum augum eða greinast illa sem plastagnir, sér í lagi í sjó.

Plastagnir teljast sem örplast þegar þær eru 5 mm á þvermál eða minni. Það þýðir að agnirnar eru ekki bara illsjáanlegar, margar þeirra eru líka mjög léttar. Þyngd þeirra er kannski ekki ósvipuð vigt gróa sem plöntur búa til í þeim tilgangi að fjölga sér. 

Rannsóknir benda til þess að gró geta ferðast ansi langa leið frá heimkynnum sínum ef veður og vindar leyfa. Sem dæmi má nefna að gró sem myndast í loftslagi við miðbaug hafa fundist í andrúmslofti við heimsskautin.