Hjúkrunarfræðingur á grunnlaunum á Landspítalanum hefur ekki efni á því að eiga barn, miðað við neysluviðmið velferðarráðuneytisins. Ef hann gerði tilraun til þess að lifa „dæmigerðu lífi“ á grunnlaunum sínum með eitt barn, miðað við viðmið velferðarráðuneytisins, endaði hann í rúmlega 140 þúsund króna mínus í hverjum mánuði, eða í 1,7 milljóna króna uppsafnaðri skuld á hverju ári. Á Landspítalanum hafa hjúkrunarfræðingar því unnið á næturnar, kvöldin og um helgar til að ná upp þeim launum sem þarf til að lifa mannsæmandi lífi. Með barn á framfæri getur slíkt reynst erfitt en hjúkrunarfræðingar hafa sagt upp störfum vegna ástandsins og þeir hjúkrunarfræðinemar sem útskrifast frá Háskóla Íslands í vor hafa sent frá sér yfirlýsingu þess efnis að þeir muni ekki starfa á Landspítalanum eftir útskrift.

Á grunnlaunum þyrftu hjúkrunarfræðingar að lifa undir lágmarksneyslu miðað við byrjunarlaun á Landspítalanum. Eftir fjögurra ára háskólanám fá þeir 358 þúsund krónur í grunnlaun á mánuði, eða 270 þúsund krónur í ráðstöfunartekjur. Í júní næstkomandi munu grunnlaun nýútskrifaðra hjúkrunarfræðinga hækka í 373 þúsund á mánuði sem gefur þeim 9 þúsund hærri ráðstöfunartekjur á mánuði.

Þegar gert er ráð fyrir að hjúkrunarfræðingur, sem á barn, greiði 120 þúsund í leigu á mánuði, 13 þúsund að meðaltali í námslán og fái 26 þúsund á mánuði í barnabætur, þarf hjúkrunarfræðingurinn 439 þúsund krónur á mánuði til að lifa samkvæmt „dæmigerðu neysluviðmiði“ velferðarráðuneytisins. Viðmiðin eiga að endurspegla hefðbundin heimili, hvorki miðað við lágmarks- né lúxusneyslu.  

Hjúkrunarfræðingar lifa því við kröpp kjör samkvæmt formlegum mælikvarða. Ef hjúkrunarfræðingurinn heldur sig við lágmarksneyslu lendir hann í skuld upp á 4.731 krónu á mánuði, eða rúmlega 56 þúsund króna skuldasöfnun á ári. Lágmarksviðmið miða að því að hjúkrunarfræðingurinn haldi sig við það sem hann þarf að lifa af, sleppir því að eiga bifreið, hættir alfarið að kaupa „veitingar“ og lætur sér nægja um þúsund krónur í mat, drykkjarvörur og dagvörur til heimilishalds á dag. Þau gera ekki ráð fyrir óvæntum útgjöldum.

Hætti vegna álagsIngibjörg Ásta segir glatað að þurfa að vinna á nóttunni og kvöldin til að fá mannsæmandi laun.

Vinna nætur og kvöld

Oft og tíðum vinna hjúkrunarfræðingar þó langar vinnustundir og mikla yfirvinnu og ná því hærri ráðstöfunartekjum á mánuði. „Það er glatað að þurfa að vinna á nóttunni og á kvöldin til að fá mannsæmandi laun,“ segir Ingibjörg Ásta Claessen hjúkrunarfræðingur og bætir við: „Að geta ekki verið með fjölskyldunni sinni um helgar og að þurfa að vinna þegar börnin eru búin á leikskólanum.“

Nýverið sagði Ingibjörg Ásta upp störfum á bráðamóttöku Landspítalans eftir að hún fór í fæðingarorlof í júlí í fyrra. „Þegar maður vinnur stanslaust, festist maður í ákveðinni hringiðu. Ég vakna, fer í vinnuna, sef, vinn svo aftur. Það er ekki eðlilegt og ekki heilbrigt að vera svo búin á því og geta ekki sinnt neinu eftir vakt. Þegar ég eignaðist Kolbein Garp steig ég út úr þessu umhverfi og sá vinnuna í öðru ljósi,“ segir Ingibjörg sem á tvo drengi með sambýlismanni sínum, Kristóferi Eggertssyni, en fyrir eiga þau Styrmi Flóka, þriggja ára.

„Ég hélt að með þessa menntun væri ég alveg örugg.“ 

Fólk hrökklast úr starfi

Síðastliðin sex ár hefur Ingibjörg starfað á bráðamóttökunni og var í stöðu vaktstjóra þegar hún sagði upp störfum. „Ég hélt að með þessa menntun væri ég alveg örugg. En eftir sex ár í starfi var ég með 415 þúsund í grunnlaun á mánuði. Við fáum í rauninni ekki borgað fyrir álagið og ábyrgðina sem við berum á fólki. Það er mikið álag að vera með líf einhvers í lúkunum en þurfa á sama tíma að sinna fullt af öðrum verkefnum. Ofan á það vantar alltaf einhvern á vakt og það er ákveðinn mórall sem myndast í kringum það. Á Landspítalanum taka allir aukavaktir og það er eins og að vinnan göfgi manninn – að fólk eigi bara að vinna og vinna og vinna,“ segir Ingibjörg Ásta. Hún segir að þrátt fyrir ástandið hafi starfsandinn verið góður á bráðamóttökunni og samstarfsfólkið haldið henni í starfinu eins lengi og raun ber vitni.

Hún segir að einhver hluti hjúkrunarfræðinga stefni á að starfa í flugfreyjustarfi. „Ég held að margir séu orðnir þreyttir á ástandinu eins og ég. Eftir að ég sagði upp hef ég heyrt frá fleirum sem hafa gert hið sama og margir eru bara að tóra þangað til flugið byrjar í sumar. Svo ætla nemarnir ekki að koma. Það er einhver hrina í gangi – fólk er bara að hrökklast í burtu,“ segir Ingibjörg Ásta.

Nemar neita að vinna

Hjúkrunarfræðinemar sem verða brauskráðir frá Háskóla Íslands í vor hafa sent frá sér yfirlýsingu þess efnis að þeir muni ekki starfa á Landspítalanum eftir útskrift. Elísabet Brynjarsdóttir hjúkrunarfræðinemi segir sorglegt að geta ekki unnið á Landspítalanum í ljósi aðstæðna: „Auðvitað langar mig að vinna á Landspítalanum, mig hefur alltaf dreymt um að vinna á spítalanum, stærsta vinnustað hjúkrunarfræðinga á Íslandi. Hjá sveitarfélögunum eru hins vegar boðin aðeins betri kjör og fyrir mér er þetta prinsippmál. Ég vil standa með minni stétt, maður verður líka að spyrja sjálfan sig hvað maður er tilbúinn til að sætta sig við.“

Ógnar öryggiElísabet bendir á að álagið sé ógn við öryggi sjúklinga.

Hjúkrunarfræði ekki á allra færi

Elísabet segist ekki sætta sig við að eftir fjögurra ára háskólanám þurfi hjúkrunarfræðingar að vinna myrkranna á milli, geta ekki safnað sér fyrir íbúð og hvað þá hugsað um barn: „Það er náttúrlega ekki á allra færi að vinna svona mikla yfirvinnu. Sumir vinna til dæmis á dagdeildum sem bara eru opnar á daginn eða eiga börn sem þeir geta ekki verið frá á nóttunni.“

„Sumir segja að hjúkrunarfræðingar – eða hjúkrunarfræðinemar – séu að ógna öryggi sjúklinganna með því að fara í verkföll eða neita að vinna á Landspítalanum. Ég tel að það sé á ábyrgð ríkisins, sem á að semja við okkur um mannsæmandi laun og á ábyrgð Landspítalans að ákveða hvers konar vinnuumhverfi þeir vilja bjóða upp á. Er til dæmis eðlilegt að leysa mannekluvandann með því að biðja fólk um að vinna tvöfaldar aukavaktir trekk í trekk? Ég held að það ógni öryggi sjúklingsins, þegar hjúkrunarfræðingur vinnur á morgun- og kvöldvakt í 16 klukkustundir samfleytt og hefur jafnvel ekki fengið færi á að fara í matarpásu yfir daginn,“ útskýrir Elísabet.

Barnið eða vinnan?

Eftir fjögurra ára háskólanám og jafnvel sex ára starfsreynslu vantar hjúkrunarfræðing sem á eitt barn 108 þúsund krónur á mánuði til að ná viðmiði velferðaráðuneytisins um „dæmigert líf“ á Íslandi. Ef hann sleppir því hins vegar að eiga barn nær hann að lifa dæmigerðu lífi, samkvæmt neysluviðmiðum, að því gefnu að hann finni íbúð sem kostar aðeins 120 þúsund krónur á mánuði að leigja. Að auki getur hann lagt fyrir um 2.500 krónur á mánuði til framtíðar á grunnlaunum. Samkvæmt tölum OECD, Efnahags- og framfarastofnunar Evrópu, vinna Íslendingar að meðaltali 456 klukkustundum á ári lengur en Norðmenn á ári, eða sem jafngildir nítján sólarhringum. Hvergi í Vestur-Evrópu vinnur fólk fleiri klukkustundir en á Íslandi, en íbúar Lettlands, Póllands og Rússlands eru næstir fyrir ofan Íslendinga í yfirvinnu.