Um miðjan desembermánuð árið 2010 spruttu upp mótmæli í Túnis gegn yfirvöldum þar í landi. Mótmælin áttu síðar eftir að færast til fjölda annarra arabalanda og hafa oft verið kölluð „Arabian spring“ eða „arabíska vorið“. Arabíska vorið skall hvergi harðar á en í Sýrlandi.
Snemma árs 2011 hófu sýrlenskir borgarar að mótmæla yfirvöldum sínum, á friðsælan hátt, og kalla eftir breytingum og lýðræðisumbótum. Forseti landsins tók við völdum af föður sínum um aldarmótin og flokkur þeirra hefur dóminerað sýrlensk stjórnmál í um hálfa öld. Um svipað leyti fóru fram harkaleg mótmæli í Cairo gegn forseta Egyptalands, Hosni Mubarak. Eftir 18 daga af mótmælum steig Mubarak til hliðar og herinn tók við völdum. Fréttunum var fagnað ákaft í Egyptalandi og ekki síður í nágrannaríkjum þar sem óánægja með yfirvöld ríkti. Sama kvöld og Mubarak var steypt af stóli tók sig til ungur arkitekt í borginni Damascus í Sýrlandi, sem síðar gekk undir nafninu „The Spray Man“, og spreyjaði eftirfarandi skilaboð á vegg undir brú: „Nú er komið að þér, læknir“. Skilaboðunum var beint til augnlæknisins Bashar al-Assad, forseta Sýrlands. Veggjakrot er litið grafalvarlegum augum í Sýrlandi og yfirleitt fjarlægð að morgni hvers dags. Framvísa þarf persónuskilríkjum og ástæðu fyrir kaupum á spreybrúsum í landinu. „The Spray Man“ fór huldu höfði um nokkurt skeið, allt þar til sýrlenskur blaðamaður kom upp um hann og gerði honum skil á Facebook síðu sinni. Kvöld eitt var arkitektinn að leika listir sínar með spreybrúsann en var gómaður af almennum borgunum, sem buðu honum að fela sig á heimili eins þeirra. Þessir aðilar voru fljótir að ganga á bak orða sinna, hringdu á lögregluna sem handtók arkitektinn. Í kjölfarið var stofnuð Facebook síða sem fékk nafnið „We are all the Spray Man“ þar sem skilaboðin voru þau að yfirvöld gætu ekki komið í veg fyrir að fólk skreytti veggi internetsins.
18. mars sama ár, tóku nokkrir skólapiltar sig til í borginni Deraa og máluðu skilaboð á skólavegg sem voru yfirvöldum ekki að skapi. Ungmennin voru handtekin og pyntuð og út brutust mikil mótmæli í borginni þar sem þrír borgarar voru skotnir til bana. Mótmælin breiddust út víðar þar sem hundruðir þúsunda borgarar fylltu götur landsins og kröfðust afsagnar al-Assad. Fólk var komið með nóg og borgarastríðið í Sýrlandi var hafið.
Samkvæmt skýrslu Sameinuðu Þjóðanna höfðu 90 þúsund borgara verið drepnir frá byrjun stríðs til júní 2013 og í ágúst 2015 var talan komin upp í 250 þúsund. Stríðsglæpir hafa verið framdir, efnavopnum beytt, mörg þúsund loftárásir hafa átt sér stað, friðarviðræður ganga jafnan illa og síðustu fréttir herma að 2 milljónir í Apello borg hafa ekki aðgang að hreinu vatni eftir að vatnsdælustöð skemmdist í árásum.
Öll þessi ósköp hafa gert það að verkum að 4,5 milljón manna hafa flúið landið, þar af er rúmur helmingur börn. Til viðbótar eru 6,5 milljón á flótta innan landamæra Sýrlands og 1,2 milljón var hrakin burt af heimilum sínum árið 2015. Alls eru því um rúmlega 12 milljónir manna, um helmingur sýrlensku þjóðarinnar, á flótta innan lands sem utan. Nýleg gögn sýna að um 70% þjóðarinnar hefur ekki aðgengi að drykkjarhæfu vatni, fjögur af hverjum fimm lifa við fátækt og 2 milljónir barna geta ekki stundað nám.
Sá hópur sem verður hvað verst fyrir barðinu á stríðum eru börn. Fyrir utan það að láta lífið, þurfa þau sem lifa stríð af oft að flýja heimkynni sín, hafa misst sína nánustu, eru líkamlega og andlega særð og/eða fötluð. Einnig sýna dæmin að börn séu fangelsuð, notuð sem hermenn eða fest í kynlífsþrældóm. Að auki má einnig telja upp aðra þætti sem hafa áhrif á líf barna eins og t.d. brotnir innviðir stríðshrjáðra landa þar sem heilbrigðisþjónusta og menntun eru oftar en ekki í molum.
Hvert einasta barn undir 5 ára aldri í Sýrlandi þekkir ekkert annað en stríðsástand í heimalandi sínu. Í nýrri skýrslu UNICEF er talið að um 8 milljónir barna í Sýrlandi og nágrannaríkjum þurfi aðstoð og að um helmingur barna í Sýrlandi geti ekki stundað nám. Sum börn hafa neyðst til að vera fyrirvinna heimilisins og dæmi eru um að þriggja ára börn séu vinnandi.
Í skýrslunni er rætt við Yasmeen, 12 ára stúlku sem var afburðarnemandi áður en stríðið skall á. Í dag býr hún í lítilli íbúð í Lebanon með frænda sínum og greiðir 300 bandaríkjadali í leigu á mánuði. Fyrir vikið neyðist hún til að vakna klukkan fjögur á morgnana og vinna tíu klukkustundir á dag sem hún fær um sex dollara fyrir. Hún kvartar undan bakverkjum og sárum höndum en getur talist nokkuð heppin að vera á lífi og ekki á flótta.
Áföll sem börn verða fyrir í stríðum hafa oftar en ekki alvarlegar afleiðingar til langs tíma á þroska þeirra, minni, samskiptahæfni og valdi á eigin tilfinningum. Börn á leikskólaaldri eiga það til að glata kunnáttu og hæfni sem þau hafa tileinkað sér. Grunnskólabörn eru meðvitaðari um ástandið og eiga á hættu að verða þunglynd, hafa stöðugar áhyggjur, eiga við svefnvandamál að stríða og þroskast hægar en jafnaldrar þeirra sem geta sótt nám. Unglingar eru í meiri hættu á að verða þunglyndir heldur en yngri börn og eiga það til að verða ímyndunarveikir, agressívir og stunda andfélagslega hegðun. Þau hafa betra tímaskyn en þau yngri og upplifa því vonleysið á alvarlegri máta.
Fram kemur í þáttum podcastins This American Life, sem tók sig til og heimsótti sýrlenska fóttamenn í flóttamannabúðum í Grikklandi, að foreldrar hafi þungar áhyggjur af börnum sínum. Dæmi eru um að börn séu hætt að tjá sig, þori ekki út úr tjöldum sem fjölskyldurnar búa í og fái alvarleg kvíðaköst þegar þau heyra í flugvélum. Nálgast má tvenna þætti sem innihalda ítarlega umfjöllun um flóttamannabúðir í Grikklandi og líf fólks í þeim í gegnum eftirfarandi hlekk: http://www.thisamericanlife.org/greece/
Það dylst engum að áhrif stríða á börn og þeirra framtíð eru hræðileg og áhrif borgarastríðsins í Sýrlandi mun hafa skelfilegar afleiðingar á heila kynslóð sem mun þurfa að glíma við margvísleg vandamál, líkamleg og andleg, í gegnum allt sitt líf.
En því miður eru börn á flótta frá fleiri löndum vegna stríðs. Talið er að um 65,3 milljónir hafi neyðst til að yfirgefa heimili sin og þar af eru um 21.3 milljónir flóttamanna. Yfir helmingur þeirra er undir 18 ára aldri sem samsvarar heildarfjölda einstaklinga undir 18 ára aldri í Englandi. Fólk flýr ekki heimaland sitt, ekki vitandi hvað býður þeirra á áfangastað eða hvenær áfangastaðnum verði náð, nema í brýnustu neyð þegar þetta er orðin spurning upp á líf og dauða.
Á sama tíma og þessi börn velta framtíð sinni fyrir sér eða örlög þeirra nú þegar ráðin sem kynlífsþrælar, stríðsmenn eða fyrirvinna heimilisins, þá rífumst við hér í hinum vestræna heimi um það hver eigi að taka við þessu fólki eða hvort við eigum að gera það yfir höfuð.
Við verðum að hætta að líta á flóttamenn sem óvini okkar. Við getum ekki leyft okkur að stilla þeim upp gegn hópum sem hafa verið fjársveltir af ríkinu til margra ára eins og aldraðir og öryrkjar, sem oft eru nefnd til sögunnar. Fyrir utan það að aukin fjárútlát ríkisins til eins hóps þurfa ekki að útiloka aukningu til annarra, þá sýna kjör þessa hópa að ekki hefur legið mikið á að bæta kjör þeirra um nokkurt skeið, hvort sem hefur verið tekið á móti flóttamönnum eða ekki.
Tökum endilega umræðuna en gerum það þá á ábyrgan hátt. Byggjum hana á vitrænum rökum en ekki á hræðslu við það sem við þekkjum ekki, kynnum okkur málið. Við erum öll mannfólk og viljum lang flest fá að lifa í friði í sátt og samlyndi við annað fólk. Það er miklu meira sem sameinar okkur en sundrar. Meðfylgjandi myndband segir allt sem segja þarf um það hvernig börn í stríði hafa það.
Setjum okkur í spor annarra.
Athugasemdir