Færsla mín, Valdið og féð, birtist á óheppilegu augnabliki þann 18 apríl síðastliðinn, kortéri áður en Ólafur Ragnar tilkynnti um framboð sitt. Færslan varð heldur hjáróma í gauraganginum út af því. Síðan hafa ýmsir álitsgjafar höggvið í sama knérunn. En boðskapur minn ætti að skipta menn máli, ekki síst þegar litið er á ýmsa framboðslista, t.d. lista Viðreisnar. Hér birtist hún á ný,  talsvert breytt.

Rannsóknir Pauls Pitt

 Í lögbók íslenska þjóðveldisins,  Grágás,  segir um goðorðið „vald er þat, eigi fé“. En valdið og féð vilja tvinnast saman með ýmsum hætti.Sumir telja rétt að efnað fólk stjórni, efnamenn séu fjárhagslega sjálfsstæðir og því minni líkur á því að þeir verði háðir þrýstihópum sem hyllist til að „kaupa“ efnaminni stjórnmálamenn. Það segja alltént fylgismenn Donalds Trumps. Gallinn við þessa kenningu er sú að hún er ekki studd reynslurökum. Hafa verið gerðar skipulegar rannsóknir á tengslum ríkidæmis og stjórnmála sem styrkja þessa tilgátu? Víkur nú sögunni vestur til Kaliforníu en þar situr sálfræðingurinn Paul Pitt. Hann og teymi hans hafa gert ýmsar rannsóknir á tengslum auðæfa og atferlis. Niðurstaða þeirra er sú að auðmenn séu almennt tillitslausari, eigingjarnari og ruddalegri en aðrir. Flest okkar vilja tillitssama, ósíngjarna og prúða leiðtoga. Að því gefnu að Pitt hafi á réttu að standa þá er ekki líklegt að fokríkir  menn verði leiðtogar af þessu góða tagi.

Fá auðmenn aldrei nóg?

Oft er sagt að mikill vilji meira, margir  ríkisbubbar  fá aldrei nóg, þeir vilja  stöðugt meira fé.  Ekki verður séð að fjárhagslegt sjálfsstæði Silvio Berlusconi hafi komið í veg fyrir að hann misnotaði aðstöðu sína sem forsætisráðherra á ýmsa lund. Hann  er borinn þeim sökum að  hafa notað þrjár milljónir Evra til að múta tilteknum þingmanni. Forsætisráðherra sem ekki er moldríkur getur ekki mútað fólki með þessum hætti þótt hann feginn vildi. Annar ríkisbubbi og fyrrum forsætisráðherra, Tælendingurinn Thaksin Sinawatra, er sagður hafa sett dælu í ríkssjóð og dælt fé til sinna fylgismanna. Einnig er hann ásakaður um  að hafa notað vald sitt til að hygla fyrirtækjum í eigu fjölskyldu sinnar. Minnumst þess líka að þeir Sigmundur Davíð og Bjarni Ben töpuðu ekki beinlínis á því að afnema auðlegðarskattinn. Og ef aðeins helmingurinn af því sem sagt er um Bjarna er sannur  þá tapa ættingjar hans ekki á setu hans í fjármálaráðuneytinu.

Skilja ríkisbubbar alþýðu manna?

Þess utan má ætla  að vellauðugt fólk sé að jafnaði illa  fært um að skilja aðstæður venjulegs fólks, alla vega sýnist mér að  þessir tveir íslensku pólitíkusar hafa takmarkaðan skilning á aðstöðu almúgans. Fólk samsamar  sig oftast þeim sem það á mest sameiginlegt með, ekki síst hvað efnahag varðar. Því eru miklar líkur á að ríkir stjórnmálamenn hygli stéttsystkinum sínum. Spyrja má hvort hinir auðugu frambjóðendur Viðreisnar, Benedikt Jóhannsson, Þorgerður Katrín og Þorsteinn Víglundsson hafi nokkurn skilning á lífi venjulegs fólks. Núorðið er afar sjaldgæft að peningamenn leiki mikið hlutverk í skandinavískri pólitík, þökk sé veldi jafnaðarmanna. Líklega er óvíða minna um að pólitíkusar séu keyptir af auðmönnum en  í skandinavísku ríkjunum. Enda skandinavísku ríkin þau síst spilltu í heimi, kratarnir vængstýfðu auðvaldið spillta. Þess vegna  vegnar skandinavísku ríkjunum efnahagslega vel. 

Lokaorð

Af ofansögðu má sjá að kenningin um að efnamenn séu öðrum betur  til stjórnmálaforystu fallnir á ekki við rök að styðjast. En   auðvitað er ekki  útilokað  að auðmenn geti verið góðir stjórnmálamenn. Franklin Delano Roosevelt var einhver mesti stjórnmálaskörungur sögunnar, þótt hann ætti til ríkra að telja. En hann var enginn venjulegur Simmi, enginn Engeyjar-Bensi.