Tripillja heitir þorp eitt eða smábær við stórfljótið Dnépr í Úkraínu, eitthvað um 40 kílómetrum fyrir sunnan höfuðborgina Kíev eða Kænugarð. Þetta er friðsæll sveitabær með rétt innan við 3.000 íbúa sem nú er óðum að vaxa saman við úthverfi Kænugarðs en hjarir þó enn sem sjálfstæð eining.
Bærinn komst fyrst á blöð sögunnar á 11. öld þegar þar var virki sem gætti leiðarinnar utan af sléttunni til Kænugarðs og var Tripillja víst stöndugur staður um skeið en hnigaði svo smátt og smátt.
ÓÞEKKT MENNING
Laust fyrir aldamótin 1900 dró hins vegar til tíðinda í Tripillja þegar fornleifafræðingurinn Viktentí Khvoyka fór að grafa í jörð þar á staðnum og viti menn - þar leyndist heil menning niðri í moldinni, 6.000 ára gömul byggð, sveitaþorp og margvíslegar byggingar. Þótti þetta allt heldur fréttnæmt þegar Khvoyka kynnti niðurstöður sínar og fengu leifarnar nafnið Tripillja-menningin.
Þegar að var gáð fundust leifar af samskonar menningu víðar um Úkraínu og allt suðvestur til Rúmeníu.
Þótti strax með nokkrum ólíkindum hve margir virtust hafa búið á tiltölulega litlu svæði í Tripillja. Mörg þorp voru nánast hvert ofan í öðru.
Ýmislegt varð til þess að mannvistarleifunum í Tripillja var ekki sýndur fullur sómi lengi vel, en í veftímaritinu PLOS ONE var nýlega birt grein með niðurstöðum hóps vísindamanna sem stundað höfðu rannsóknir í Tripillja og nágrenni og meðal annars skyggnst niður í moldina með þar til gerðum segulómtækjum, en þau eru að verða nánast eins og augu oní jörðina.
Og þá gaf á að líta.
ALLT AÐ 30.000 ÍBÚAR?
Í fyrsta lagi reyndist byggðin í Tripillja ennþá umfangsmeiri en nokkurn hafði órað fyrir. Ekki verður betur en séð þar hafi fjöldi þorpa runnið saman á tiltölulega skömmum tíma uns úr hafi orðið borg sem náði yfir allt að 320 hektara.
Það er svona sirka eins og eitt og hálft Seltjarnarnes.
Og þar kunna að hafa búið 10.-20.000 manns.
Sumir fræðimenn telja íbúana hafa verið 30.000.
Það þýðir ekki að Tripillja hafi verið meðal allra fyrstu borga í sögunni. Borgir voru farnar að rísa í Tyrklandi og Miðausturlöndum einhverjum þúsundum ára fyrr.
En lítill vafi er á að borgirnar í Úkraínu hafi verið hinar stærstu, já, langstærstu í heiminum um sína daga. Því Tripillja var reyndar ekki eina byggðin á svæðinu sem virðist hafa vaxið uns úr var orðin heil org, heldur voru fleiri borgir á svæðinu.
Í öðru lagi hafa vísindamennirnir fundið leifar af merkilegum byggingum á nokkrum stöðum í borgarlandinu sem þeir álykta að séu samkomustaðir og ekki endilega einhvers konar hof eða helgistaðir eins og menn kynnu kannski að halda.
Ekki eru heldur nein merki um að þar hafi verið markaðstorg eða verslunarstaðir.
ENGIN YFIRSTÉTT
Ísraelska blaðið Haaretz hefur eftir Robert Hofmann við háskólann í Kiel í Þýskalandi að þarna virðist vera að um ræða einhvers konar stjórnarbyggingar þar sem rúm hafi verið fyrir fjölda fólks að koma saman.
Ályktunin hlýtur því að vera sú að í Tripillja hafi ríkt einhvers konar lýðræði, löngu áður en það var „fundið upp“ í Grikklandi hinu forna fyrir rúmlega 2.500 árum.
Eini tilgangurinn með fjölmennum samkundum, sem ekki voru trúarathafnir eða markaðir, hlýtur að vera að kynna ástand og horfur og taka ákvarðanir.
Það rennir og stoðum undir þá hugmynd að uppgröftur og segulómun á húsum í Tripillja bendir til þess að þar hafi ríkt mikið jafnræði hvað snertir húsakost og eignir.
Engin yfirstétt virðist hafa borið höfuð og herðar yfir aðra íbúa.
Engin merki finnast um mikinn vopnaburð eða kúgunarapparöt af neinu tagi í eða við þessi samkunduhús. Þar virðist því allt hafa gengið friðsamlega fyrir sig.
Svo virðist sem nokkur slík samkunduhús hafi verið í Tripillja og einnig í öðrum borgum frá svipuðum tíma sem fundist hafa víðar um Úkraínu.
LÝÐRÆÐIÐ ER VIÐKVÆMT
En svo hefur það gerst að þessi hús eru smátt og smátt yfirgefin. Um leið má sjá merki um að áhersla færist á stærsta samkunduhúsið í borginni. Þar virðist einhvers konar stjórnvald - yfirstétt - vera að hreiðra um sig.
Valddreifing og lýðræði hverfa.
Ekki löngu seinna eru borgirnar yfirgefnar, þar á meðal Tripillja.
Ekki er vitað hvers vegna.
En rétt eins og í Grikklandi seinna og rétt eins og í Rómaborg, þá er lýðræðið viðkvæmt.
Og strax og yfirstétt tekst að komast á lappir, þá er jöfnuður fyrir bí.
Athugasemdir