Árið 1949 stóðu íslensk bændasamtök fyrir því að til landsins voru fluttir rúmlega 300 Þjóðverjar til að starfa á íslenskum sveitabæjum. Þar af voru 240 konur, flestar kornungar. Íslensku bændurnir ætluðu sér með þessum innflutningi að sporna gegn fækkun vinnandi fólks á sveitabæjum og einnig - lá milli línanna - vaxandi kvenmannsleysi.
Konurnar sem komu höfðu nær allar lent í meiri eða minni hremmingum vegna heimsstyrjaldarinnar sem lauk 1945. Flestar þeirra höfðu upplifað hræðilega hluti.
Margar og kannski meirihluti þessara þýsku kvenna ílentust hér á landi, sumar áttu góða ævi, aðrar ekki. Í sjópottinum í Laugardalslauginni heyrði ég þessa sögu í morgun:
Barnung stúlka var í bílferð með föður sínum í Reykjavík. Faðirinn ók jeppa og leið þeirra lá meðal annars framhjá Tjörninni. Þar sá faðirinn unga stúlku á gangi og sýndist hún eitthvað í öngum sínum. Með því að hann var hjálpsamur maður nam hann staðar, skrúfaði niður bílrúðuna og kallaði til stúlkunnar hvort hún væri í einhverjum vandræðum.
Dótturinni í aftursæti jeppans er það enn í minni þegar faðir hennar hallaði sér út um bílgluggann og stúlkan kom gangandi upp að bílnum. Hún svaraði á erlendu tungumáli.
Faðir hennar svaraði á sama máli.
Þetta var þýska. Stúlkan spurði hvort hann kynni þýsku, hann sagðist geta bjargað sér á því máli.
Þá sagði stúlkan honum að hún væri ein hinna þýsku kvenna sem nýkomnar væru til Reykjavíkur. Þeim hefði verið smalað saman í bragga úti í Nauthólsvík en á morgun ætti að koma bíll og flytja þær til starfa upp í sveit.
Stúlkan hafði vissulega ráðist í Íslandsferðina undir því fororði að hún færi til starfa á sveitabæ.
En nú leist henni ekki á blikuna, hún þorði ekki í sveitina, hvort hann kynni nokkur ráð til að hún fengi að vera og vinna í Reykjavík?
Faðirinn bauð stúlkunni að setjast upp í bílinn. Dóttirin horfði forvitnislega á þessa framandlegu stúlku. Þau óku heim og faðirinn sagði við eiginkonu sína:
„Ég fann þessa stúlku. Eigum við ekki að reyna að hjálpa henni?“
„Auðvitað reynum við það,“ sagði konan hans.
Svo heppilega vildi til að faðirinn rak fyrirtæki þar sem þýska stúlkan gat fengið vinnu. Hann hringdi því í yfirvöldin og spurði hvort stúlkan mætti ekki bara hætta við að fara í sveitina, hún fengi vinnu hjá sér svo hún yrði ekki byrði á neinum og hann gæti leigt henni húsnæði líka.
Yfirvöldin sögðu nei.
Stúlkan hefði ráðið sig í vist í sveit og þar væri beðið eftir henni. Ef hún færi ekki þangað strax yrði henni umsvifalaust vísað úr landi.
Það varð að vera svo.
Daginn eftir kom bíllinn að sækja þýsku stúlkuna. Dótturinni á heimilinu þótti leiðinlegt að sjá á bak henni. Henni fannst stúlkan bæði spennandi og vingjarnleg.
Strax fyrstu nóttina á sveitabænum reyndi bóndinn að nauðga þýsku stúlkunni. Hann virtist telja að það væri sjálfsagður réttur sinn.
Morguninn eftir lagði stúlkan af stað gangandi til Reykjavíkur. Það var langt að fara en að lokum komst hún einhvern veginn á leiðarenda og leitaði til fjölskyldunnar sem hafði reynt að hjálpa henni áður.
Aftur talaði heimilisfaðirinn við yfirvöldin. Nú létu þau undan og féllust náðarsamlegast á að þýska stúlkan fengi að starfa við fyrirtæki föðurins.
Stúlkan batt mikla vináttu við fjölskylduna. Þau urðu hennar fjölskylda. Hún sagði engum frá því hvað hún hefði upplifað á lokamánuðum stríðsins en það hafði allavega ekki skemmt mannúð hennar. Móðirin á heimilinu átti við veikindi að stríða og líka einn af sonum hjónanna. Þýska stúlkan var einkar nærfarin og umhyggjusöm við þau bæði.
Þegar til lengdar lét hentaði vinnan í fyrirtæki föðurins ekki stúlkunni og hún fór að vinna í fiski. Þá voru yfirvöldin hætt að skipta sér af því hvað þýsku stúlkurnar höfðust að. Stúlkan giftist íslenskum sjómanni en hélt alltaf mjög góðum tengslum við fjölskylduna.
Þýska stúlkan og sjómaðurinn áttu ekki börn en hún átti hins vegar marga litfagra páfagauka í stóru búri. Sjómaðurinn var ekkert illmenni en hann drakk einhver reiðinnar býsn og þýska stúlkan gerðist að lokum mjög þreytt á heimilislífinu. Það var undirlagt af drykkjuskap eiginmannsins.
Einu sinni var hún svo örmagna á drykkjulátum eiginmannsins að hún fór að heiman. Réði sig norður á Raufarhöfn í vinnu heilan vetur.
Áður en hún fór kom hún á heimili íslensku fjölskyldunnar, vina sinna. Dóttirin, sem hafði setið í aftursæti jeppans við Tjörnina forðum, var nú á fermingaraldri. Þýska stúlkan var með búrið sitt með páfagaukunum.
Hún bað dótturina að gæta páfagaukanna meðan hún væri á Raufarhöfn.
Eftir veturinn kom hún aftur en sótti ekki páfagaukana sína. Hún reyndi að vera áfram gift drykkfellda sjómanninum. Það gekk svona og svona.
Árið 1961 hvíldi skuggi yfir heimili íslensku fjölskyldunnar. Veikindi móðurinnar höfðu ágerst. Tengslin við þýsku stúlkuna rofnuðu nokkuð meðan fjölskyldan tókst á við það. Að lokum dó móðirin langt fyrir aldur fram.
Þá fréttist að þýska stúlkan væri einnig veik. Krabbamein. Hún dó þetta sama ár suðrí Hafnarfirði, varla nema rétt rúmlega fertug.
Athugasemdir