Í byrjun árs 1918 voru Þjóðverjar komnir að fótum fram í fyrri heimsstyrjöldinni. Blóðbaðið á vesturvígstöðvunum hafði gengið mjög nærri þeim og þeim hafði bæst nýr og öflugur andstæðingur, Bandaríkin. Hafnbann olli matarskorti, iðnframleiðsla var að stöðvast og gremja með stjórnarfarið jókst. Í áratugi hafði verið kosið til þings í Þýskalandi með lýðræðislegum hætti en þingið hafði í reynd lítil völd. Flokkur sósíaldemókrata, SPD, fékk til dæmis yfir 30 prósenta fylgi í kosningum 1912 en hafði nánast engin áhrif á landstjórnina
Vilhjálmur II keisari réði og rak kanslara að eigin geðþótta og gat því í reynd ráðið því sem hann vildi ráða. Hann var maður heimskur og dugði ekki til annars en að belgja sig. Þegar leið á stríðið hafði hann verið settur að mestu til hliðar við bæði land- og herstjórn en fékk að reigja sig í skrúðgöngum. Tveir öflugustu menn æðsta herforingjaráðsins, þeir Paul Hindenburg marskálkur og Erich Ludendorff hershöfðingi, voru að heita má einráðir.
Þeir voru báðir gamaldags hernaðarsinnar sem lifðu og hrærðust í leðurstígvélum en um áramótin 1917–1918 var jafnvel þeim orðið ljóst að Þjóðverjar gætu ekki haldið stríðinu lengi áfram með sama hætti.
Lokasókn fer út um þúfur
Í mars lagði hinn mislyndi Ludendorff allt undir með gríðarlegri sókn á vesturvígstöðvunum og til að byrja með gekk hún eins og í sögu. Þjóðverjar náðu heilmiklum landsvæðum. Þegar kom fram á sumar var sóknin hins vegar runnin út í sandinn og í ágúst sneru Bandamenn vörn í sókn. Þá hafði Bretum og Frökkum bæst gríðarlegur liðsauki frá Bandaríkjunum og síðla í september gat meira að segja Ludendorff ekki lokað augunum fyrir því að staða Þjóðverja væri glötuð.
Í lok mánaðarins gengu Ludendorff og Hindenburg á fund Vilhjálms keisara og sögðu honum að Þýskaland yrði að óska eftir tafarlausu vopnahléi. Alger ósigur á vígvöllunum blasti við og mikil ólga var að rísa í Þýskalandi. Fólk var orðið örþreytt á stríðinu og kommúnistar, yfirleitt kallaðir bolsévíkar, reru undir. Þeir vildu koma á Sovétríkjum eins og bolsévíkar í Rússlandi sem rænt höfðu völdum þar árið áður.
Vilhjálmur var einskis nýtur í þeirri orrahríð sem nú hófst en nýr kanslari, Maximilian von Baden prins, krafðist þess að Ludendorff yrði rekinn. Hershöfðinginn var farinn á taugum og flúði að lokum til Svíþjóðar með blá gleraugu og gerviskegg. Hindenburg heimtaði vopnahlé en vildi ekki taka af skarið á neinn hátt sjálfur með því að leggja málið hreinskilnislega fyrir þýsku þjóðina. Hann og flestir aðrir æðstu hershöfðingjarnir kenndu undirróðri stjórnmálaforingja, ekki síst sósíaldemókrata, um ófarirnar. Þeir hefðu ekki stutt herinn nægjanlega.
Þjóðverjar gáfu nú Bandamönnum til kynna að þeir vildu vopnahlé en aðeins á sínum forsendum. Bandamenn höfnuðu því. Þeir tefldu fram hinum „fjórtán punktum“ sem voru hugmyndir Wilsons Bandaríkjaforseta um friðarskilmála og skipan mála eftir stríðið. Reyndar var stuðningur Breta og Frakka við punkta Wilsons aðeins hálfvolgur og í nokkrar vikur var þrefað um þetta milli landa.
Allan októbermánuð nörtuðu Bandamenn stöðugt í vígstöðu Þjóðverja í Norður-Frakklandi og Belgíu en biðu átekta með stórsókn. Bandamenn gáfu þó ætíð skýrt til kynna að vopnahlé yrði aðeins samið á skilmálum þeirra sjálfra.
Eldar loga
Í lok október braust út allsherjar uppreisn í þýska flotanum og hersveitirnar á vesturvígstöðvunum voru í þann veginn að gefast upp. Eldar loguðu í fjölmörgum þýskum borgum og bolsévíkar hótuðu byltingu. Í byrjun nóvember var öllu lokið. Von Baden hafði þá samband við Wilson Bandaríkjaforseta og kvaðst tilbúinn til að semja á forsendum Bandamanna.
Wilson svaraði og bauð Þjóðverjum að senda fulltrúa sína til viðræðna við bandamenn í Norður-Frakklandi. Nokkur skeyti fóru á milli. Ekki var gefinn mikill tími. Vopnahlésviðræðum yrði að vera lokið 11. nóvember klukkan 11 fyrir hádegi. Annars hæfist lokasókn Bandamanna.
Hvers vegna þessi tímasetning var valin liggur ekki alveg ljóst fyrir. Líklega var það dramatík einhverra forráðamanna Bandamanna sem vildu útkljá málið „á elleftu stundu“.
Þjóðverjar settu í flýti saman sendinefnd. Hið þýska herráð Hindenburgs neitaði að senda háttsettan fulltrúa í vopnahlésnefndina. Þótt Hindenburg grenjaði sífellt á vopnahlé ætlaði hann ekki að bera neina formlega ábyrgð. Von Baden var að vísu feginn því að þurfa ekki að senda einhvern af æðstu herforingjunum til viðræðna við bandamenn. Hann taldi að ef stífur Prússi - táknmynd þýskrar hernaðarhyggju - mætti fyrir samninganefnd Þjóðverja yrðu Bandamenn verri viðfangs en ella.
Því var rúmlega fertugur klæðskerasonur frá Württemberg settur yfir nefndina. Mattias Erzberger hét hann. Hann var þingmaður og félagi í hinum hófsama Miðflokki og hafði verið andvígur stríðsrekstrinum allt undanfarið ár. Erzberger var prúður í fasi en hafði bein í nefinu. Von Baden vonaði að hann myndi standast Bandamönnum snúning í þeim samningaviðræðum sem í hönd færu.
Aðrir í þýsku sendinefndinni voru Alfred von Obersdorff frá utanríkisráðuneytinu, Ernst Vanselow, kafteinn í flotanum og svo Detlev von Winterfeldt hershöfðingi, fulltrúi hersins. Hann var lítt þekktur og hafði ekki komið mikið við sögu bardaga né tekið þátt í starfi herráðsins. Einmitt þess vegna var hann valinn í nefndina.
Með hvíta fána og lúðrablæstri
Að kvöldi 7. nóvember lagði þýska sendinefndin upp frá smábænum Haudroy skammt frá landamærum Belgíu og Frakklands. Víglínan lá milli Haudroy og þorpsins La Capelle. Samið hafði verið um að bardögum yrði hætt á þessu svæði um nóttina en annars höfðu Bandamenn þvertekið fyrir að láta af sóknaraðgerðum sínum víðar á vígstöðvunum.
Þjóðverjar voru á fjórum bílum sem óku af stað í átt að víglínunni með fullum ljósum og lúðraþeytari hékk framan á fremsta bílnum og blés stöðugt í hljóðfæri sitt svo ferð nefndarinnar færi ekki á milli mála. Það var kannski eins gott því það var þokusúld og útlit fyrir rigningu. Hvítir fánar blöktu á hverjum bíl.
Við víglínuna hleyptu þungbúnir franskir hermenn bílalestinni framhjá. Franskur lúðrablásari að nafni Pierre Sellier kom í stað hins þýska og síðan var ekið til þorpsins La Capelle. Þar skildu Þjóðverjarnir bíla sína eftir en var ekið áfram í frönskum bílum til nágrannaþorpsins Homblières. Vegurinn var skelfilegur, enda víða sundurtættur af sprengjum og umferð stríðstóla.
Nú var komin ausandi rigning sem bætti ekki úr skák. Í Homblières tók Marie-Eugène Debeney hershöfðingi á móti þýsku sendimönnunum. Hann var yfirmaður 1. hersins franska og það var aðeins rúm vika síðan hann hafði rutt svæðið endanlega af Þjóðverjum. Nú bauð hann þýsku sendimönnunum til kvöldverðar í sundursprengdu prestssetri. Það var ekki tilviljun að Þjóðverjar voru leiddir um slóðir þar sem afleiðingar hryllingsins síðustu árin voru augljósar. Maturinn var einföld hermannamáltíð og ekki var mikið spjallað yfir borðum.
Svo var ekið áfram til þorpsins Tergnier um nóttina. Það var niðadimmt og enn rigndi eins og hellt væri úr fötu.
Tveir járnbrautarvagnar
Um þrjúleytið um nóttina kom sendinefndin til Tergnier og var þá drifin upp í járnbrautarvagn. Þótt birtan væri ekki mikil á járnbrautarstöðinni sáu Þjóðverjarnir að vagninn var gamall og virðulegur og á hlið hans var skrautritað N. Þetta var einkavagn Napóleons III keisara sem hafði orðið að hrökklast frá völdum 1871 eftir að hafa beðið háðulegan ósigur fyrir þýska hernum. Það var heldur ekki tilviljun að þessi vagn var valinn handa Þjóðverjunum.
Nú voru tjöld dregin fyrir alla glugga í vagni Napóleons og Þjóðverjarnir sáu því ekki hvert farið var þegar eimreið dró vagninn þeirra af stað. Þeir reyndu að leggja sig en um sjöleytið um morguninn staðnæmdist vagninn. Þegar þeir litu út sáu þeir að þeir voru staddir í skógarrjóðri og nokkur hundruð metra í burtu var komin önnur eimreið með fáeina vagna í eftirdragi. Einn þeirra var nýlegastur og mest við hann haft. Vopnaðir varðmenn stóðu allt í kringum báðar járnbrautirnar og milli þeirra.
Enn var allt á floti og hermenn í einkennisbúningum voru sem óðast að ljúka við að leggja gangbraut úr viðardrumbum milli vagnanna. Þetta var allt heldur nöturlegt og hæfði tilefninu vel. Þjóðverjunum var sagt að hressa sig við eftir bestu getu því klukkan 9 væri búist við þeim til viðræðna um borð í vagni Fochs marskálks. Það var hann sem beið þarna úti í votri morgunskímunni.
Foch var tæplega sjötugur, hann hafði verið í hernum allt sitt líf og þótti djarfur herforingi, jafnvel stundum um of. Hann hafði nýlega verið skipaður æðsti herforingi í sameinuðum herafla Bandamanna á vesturvígstöðvunum.
Enn vissu Þjóðverjarnir ekki nákvæmlega hvar þeir voru staddir. Það kom í ljós seinna. Vagninn hafði staðnæmst rúma fjóra kílómetra frá smábænum Compiègne við ána Aisne, tæpa 70 kílómetra fyrir norðaustan París. Þar í bæ höfðu íbúar ekki hugmynd um hvaða stórfenglegu atburðir voru í vændum í nágrenni þeirra þótt þeir hefðu vissulega orðið varir við aukna umferð hermanna og meiri öryggisgæslu allra síðustu dægur.
„Hvað eruð þið að vilja?“
Stundvíslega klukkan 9 gengu Þjóðverjarnir yfir í vagn Fochs. Sellier blés hátíðlega tóna í lúðurinn sinn. Þjóðverjar klifruðu um borð í franska vagninn. Menn kynntu sig. Foch hafði sér til aðstoðar Maxime Weygand hershöfðingja, yfirmann herráðs síns. Fulltrúar Breta voru flotaforingjarnir Rosslyn Wemyss, fyrsti sælávarður, og George Hope.
Engir Bandaríkjamenn voru á staðnum því þrátt fyrir nána samvinnu við Breta og Frakka voru þeir ekki formlegir aðilar að bandalagi þeirra. Eftir að allir höfðu sagt á sér deili komu menn sér fyrir við borð og Foch hóf viðræðurnar með einfaldri og óneitanlega nokkuð hryssingslegri spurningu:
„Hvað eruð þið að vilja hér?“
Erzberger varð fyrir svörum. Hann byrjaði að útskýra að þeir væru komnir til að hlusta á tillögur bandamanna um vopnahlé. Foch greip þegar fram í og sagðist engar slíkar tillögur hafa. Það kom fát á Erzberger og hann sagði:
„Ja, ég meina skilmálana sem Bandamenn fara fram á svo semja megi vopnahlé.“
Foch sagðist ekki hafa í handraðanum neina skilmála.
Erzberger umlaði sannleikanum samkvæmt að samkvæmt nýlegu skeyti frá Wilson Bandaríkjaforseta hefði Þjóðverjum skilist að Foch ætti að upplýsa hann um skilmálana.
Foch útskýrði þá sína hlið málsins. Hann sagðist vera kominn í þennan járnbrautarvagn til að veita svör við beiðni Þjóðverja um vopnahlé. Ef Þjóðverjar bæðu um vopnahlé myndi hann útskýra fyrir þeim skilmálana. Þetta vildi Foch umfram allt hafa á hreinu, að Þjóðverjar væru að biðja um vopnahlé.
Erzberger kinkaði kolli og sagði síðan að hér með færi Þýskaland formlega fram á vopnahlé í stríðinu.
Foch lét sér það líka og gaf síðan Weygand, aðstoðarmanni sínum, merki. Weygand stóð upp frá borðinu, dró fram blaðabunka og hóf að lesa skilmála Bandamanna fyrir vopnahléi í 35 liðum.
Strangir skilmálar
Skilmálarnir voru strangir, mjög strangir, fannst Erzberger. Meðal annars yrði þýski herinn nánast leystur upp. Þýska þjóðin þyrfti að borga háar stríðsskaðabætur fyrir það tjón sem þýski herinn hefði valdið, meðal annars og ekki síst í Norður-Frakklandi. Það kom nokkuð á Erzberger við að hlýða á þennan lestur. Hann þagði samt sem fastast meðan Weygand las. Við hverju hafði hann svo sem búist?
Þegar lestrinum lauk ræskti Erzberger sig og spurði hvort vopnahlé mætti ganga strax í gildi meðan þessar viðræður stæðu og hann sendi stjórnvöldum í Berlín skýrslu um skilmálana. Það gekk ekki. Bandamenn höfðu áhyggjur af því að Þjóðverjar myndu nota tímabundið vopnahlé til að styrkja varnir sínar og draga stríðið svo á langinn, svo Foch svaraði að það yrði ekkert vopnahlé fyrr en formlega yrði gengið frá samningum. Og aðspurður sagðist hann heldur ekki hafa leyfi til að lengja frest þann sem Þjóðverjar hefðu til að gera upp hug sinn.
Þeir hefðu tímann til klukkan 11 þann 11. nóvember.
Og milli línanna lá að ef ekki hefði samist þá myndu Bandamenn hefja allsherjar sókn og Erzberger vissi vel að þá þyrfti ekki að spyrja að leikslokum.
Hann sá fyrir sér brennandi Berlín, hrunið Brandenborgarhlið.
„Herir okkar eru að verða stjórnlausir.“
„Klæðskerasonurinn lét sig hafa það að ítreka orð sín, nú í bænarróm:
„Í guðs bænum, herra marskálkur, stöðvið stríðsreksturinn nú þegar í dag. Herir okkar eru að verða stjórnlausir. Bolsévisminn ógnar þeim og sá bolsévismi gæti náð fótfestu í öllu Þýskalandi og jafnvel ógnað Frakklandi.“
Foch rótaði sér ekki. Hann ákvað að tala hreint út. Rödd hans var þurr sem sandöldur Sahara þegar hann svaraði:
„Ég veit ekki í hvaða ástandi ykkar her er. Ég veit bara í hvaða ástandi minn er. Það er ekki nóg með að ég geti ekki stöðvað sókn okkar, heldur er ég nú að undirbúa skipanir um að tvíefla hana.“
Erzberger sá að honum yrði ekki þokað. Þjóðverjarnir ræddu saman og um eittleytið var kornungur kafteinn í hinu þýska fylgdarliði, Wolf-Heinrich von Helldorff, sendur af stað til bæjarins Spa í Belgíu. Þar hafði þýska herráðið aðsetur og þangað var Vilhjálmur keisari mættur, ekki síst til að losna við kvabbið í stjórnmálamönnum sínum sem æ fleiri voru komnir á þá skoðun að Þjóðverjar yrðu að fara að kröfum Bandamanna um að keisarinn segði af sér og raunverulegu lýðræði komið á. Þær kröfur voru reyndar orðnar mjög háværar meðal Þjóðverja sjálfra.
Helldorff átti að bera keisara og herráði í Spa hin dapurlegu tíðindi, fá viðbrögð þeirra og snúa svo til baka. Erzberger sagði honum að færa mönnum í Spa það mat sitt að bandamenn myndu ekki gefa tommu eftir en hann myndi reyna til hins ýtrasta að fá nokkrar tilslakanir um tímasetningar varðandi brottflutning og afvopnun hersins. Til Spa var nærri 300 kílómetra að fara gegnum sundurtætt landslag Norður-Frakklands og síðan yfir víglínuna og eftir forarsvaði hinna belgísku vega. Helldorff yrði vart mjög fljótur í förum.
Keisarinn segir af sér
Samningamenn Þjóðverja höfðu lítið við að vera meðan þeir biðu. Það hafði dregið úr rigningunni en ennþá var samt blautt og kalt. Það var lítið spjallað, menn voru yfirleitt hver í sínu horni og störðu í gaupnir sér.
Winterfeldt hershöfðingi rakst á Weygand á vappi á göngustígnum milli járnbrautarvagnanna og tók hann tali. Hann reyndi að sýna Weygand fram á hvílík fásinna það væri að lemstra svo þýska herinn eins og bandamenn ætluðu greinilega að gera með skilmálum sínum. Bolsévíkar væru í stórsókn í Þýskalandi og gætu náð yfirhöndinni. Weygand var hryssingslegur í fasi og vísaði kveinstöfum Winterfeldts á bug jafn þurrlega og Foch hafði afgreitt Erzberger.
Undir hádegi þann 9. nóvember var Helldorff kominn til Spa og kynnti skilmála Bandamanna fyrir herráðinu. Þar gekk þá mikið á. Fréttir frá Berlín gáfu til kynna að þar væri að brjótast út allsherjar uppreisn undan rifjum bolsévíka og í fjölmörgum öðrum borgum var nánast stríðsástand.
Herforingjar tilkynntu að það væri aðeins dagaspursmál hvenær varnir hersins hryndu algjörlega og Bandamenn ættu þá greiða leið inn í hjarta Þýskalands. Liðhlaup fór vaxandi, fjöldi hermanna og ekki síst sjóliða hafði skipað sér í lið með uppreisnarmönnum. Hindenburg heimtaði stöðugt að samið yrði um vopnahlé en neitaði að taka nokkra ábyrgð á því sjálfur.
Von Baden kanslari vissi varla í hvorn fót hann ætti að stíga. Flestir voru þá orðnir sammála um að Vilhjálmur keisari yrði að segja af sér en hann maldaði í móinn og spurði hvort hann fengi ekki að vera áfram konungur Prússlands þótt hann segði af sér sem Þýskalandskeisari. Það var fráleit ósk og rétt eftir að Helldorf kom til Spa gaf Von Baden einfaldlega út að eigin frumkvæði þá yfirlýsingu í Berlín að Vilhjálmur keisari hefði sagt af sér öllum embættum.
Nýr kanslari
Vilhjálmur kom af fjöllum en varð að sætta sig við orðinn hlut og lét sig morguninn eftir hverfa til Hollands þar sem hann sat svo í útlegð til æviloka 1941.
Von Baden hafði grátbeðið leiðtoga sósíaldemókrata, Friedrich Ebert, um að taka öflugri þátt í ríkisstjórninni. Hann vissi að af sósíademókrata að vera var Ebert íhaldssamur, vildi enga byltingu og hafði látið reka róttæklinga eins og Rosu Luxemburg og Karl Liebknecht úr SPD árið áður. Þegar Ebert frétti afsögn keisarans fannst honum skylda sín að reyna að sporna gegn upplausninni í landinu, gekk umsvifalaust á fund Von Badens og sagði honum að ef SPD ætti að taka sæti í ríkisstjórn yrði það að vera undir forystu hans, Eberts, sem kanslara.
Von Baden sagði af sér alls hugar feginn, enda illa haldinn af spænsku veikinni, og skipaði Ebert eftirmann sinn þótt hann hefði í raun ekkert stjórnskipunarlegt vald til þess. Annar af forystumönnum SPD, Philipp Scheidemann, hélt ræðu út um glugga þinghússins í Berlín þegar hann frétti að Karl Liebknecht hefði lýst yfir stofnun Sovét-Þýskalands. Scheidemann lýsti því yfir að keisaradæmið væri úr sögunni og Þýskaland yrði nú lýðveldi. Hann hafði auðvitað ekkert vald til að ákveða þetta en þetta varð samt niðurstaðan að lokum.
Meðan á öllu þessu gekk beið þýska sendinefndin í drunganum í Compiègne. Að morgni 10. nóvember bárust þangað þær fréttir að Vilhjálmur, fyrrum keisari, væri farinn frá Spa til Hollands og Van Baden hefði sagt af sér kanslaraembætti. Enginn vissi almennilega hver réði ferðinni. Undir kvöld birtist Helldorff loksins með tvenn skilaboð, annars vegar frá hinum nýja kanslara Ebert og hins vegar frá Hindenburg, yfirmanni herráðsins. Skeytið frá Ebert var einfalt og auðskilið:
„Skrifið undir.“
Kirkjuferð og undirskriftir
Skeyti Hindenburgs var á dulmáli og meðan Þjóðverjar sneru sér að því að ráða dulmálið brugðu Foch og Weygand sér í kirkju í nálægu þorpi og hugleiddu þar stöðu mála. Eða kannski þeir hafi spurt guð ráða, hvað veit ég? Skeytið frá Hindenburg reyndist eitthvað á þessa leið:
„Þar eð ákvörðun um að skrifa undir hefur þegar verið tekin er mikilvægt að ljúka vopnaviðskiptum til að bjarga mannslífum.“
Hindenburg var samur við sig og reyndi að koma af sér allri ábyrgð. Í skeytinu fólst sem sé að úr því einhverjir aðrir en hann hefðu samþykkt að skrifa undir, þá væri mikilvægt að gera það sem fyrst.
Að hugsa sér að Þjóðverjar skuli hafa trúað því að Hindenburg væri hetja.
Erzberger og félagar boðuðu svo komu sína í járnbrautarvagn Bandamanna um tvöleytið aðfaranótt 11. nóvember þegar Foch og Weygand voru komnir úr kirkju. Þjóðverjar gáfu til kynna að þeir gætu fallist á skilmála Bandamanna en það væru þó nokkur atriði sem þyrfti að athuga.
Til dæmis væri í skilmálum Fochs tilgreint hve marga kafbáta Þjóðverjar ættu að afhenda og fjöldinn væri meiri en sú kafbátafjöld sem þýski flotinn hafði í raun yfir að ráða. Nokkur svona atriði þyrfti að skoða og helst lengja tímann sem Þjóðverjar hefðu til að flytja her sinn heim. Foch og Weygand voru þverir á svip.
Bresku flotaforingjarnir létu lítið að sér kveða, þeir voru meira eins og áhorfendur að þessum viðræðum. Þegar til kom gaf Foch eftir á nokkrum sviðum en kom Erzberger í skilning um að annað þýddi ekki að ræða. Erzberger féllst á það. Þeir þrefuðu um þetta nokkrar klukkustundir en að lokum gaf Erzberger til kynna að hann væri tilbúinn til að skrifa undir.
Klukkan hálf sex, um það leyti sem ögn var farið að grána af enn einum dumbungslegum degi, var plaggið tilbúið og þeir Erzberger og Foch settu nöfn sín undir. Þótt þetta væru langþráðar gleðilegar fréttir voru allir einstaklega þungbúnir. Umhverfis járnbrautarvagninn í Compiègne stóðu draugar 16 milljóna manna sem fallið höfðu í stríðinu sem nú var að ljúka. Þeim var ekki hlátur í hug.
„Allt í fína“
Erzberger stóð upp eftir að hafa skrifað undir, hann hélt stutta ræðu sem þeir Oberdorff, Winterfeldt og Vanselow höfðu orðið sammála um og fól í sér mótmæli við því hve harkalegir vopnahléskilmálarnir væru.
Svona endaði ræðan:
„Þýska þjóðin, sem hefur haldið velli í 50 mánuði gegn hafsjó óvina, mun þrátt fyrir öll þau öfl, sem stefnt er gegn henni, varðveita frelsi sitt og samheldni. Sjötíu milljóna þjóð þjáist en deyr ekki.“
„Sjötíu milljóna þjóð þjáist en deyr ekki.“
Foch hlustaði á þessa ræðu algjörlega áhugalaus. Hann stóð líka upp. Erzberger rétti honum hönd sína en Foch leit ekki við henni. Hann sagði bara þurrlega: „Très bien.“ Svo gekk hann á dyr.
Fyrri heimsstyrjöldinni lauk sem sagt með þessum orðum Ferdinand Fochs:
„Allt í fína.“
Paul Sellier blés fáeina drungalega tóna á lúðurinn sinn þegar niðurlútir menn gengu brott hjá járnbrautarvagninum.
Nema hvað styrjöldinni lauk ekki strax, ekki alveg strax. Foch sendi strax símskeyti til höfuðstöðva sinna um að Þjóðverjar hefðu skrifað undir. Loftskeyti var sent út 10 mínútum seinna frá Eiffel-turninum þar sem tilkynnt var að samið hefði verið um vopnahlé og stríðsátökum myndi ljúka klukkan 11 fyrir hádegi.
Bandamenn ákváðu sem sé að halda sig við þá tímasetningu í stað þess að vopnahléið gengi strax í gegn. Svo í rúma fimm tíma var enn barist á vígstöðvunum og tugir manna, ef ekki hundruð, féllu af því Bandamönnum fannst smart að enda stríðið á elleftu stundu.
Athugasemdir