Bjarni Bendiktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, segir mikilvægt að „bregðast hratt við“ til að eyða óvissu um rekstur tveggja laxeldisfyrirtækja á Vestfjörðum sem misst hafa starfsleyfi sín. Annað fyrirtækið er að hluta í eigu Einars Arnar Ólafssonar, vinar Bjarna sem kom að stuðningsmannafélagi hans fyrir kosningar 2007, og Höllu Sigrúnar Hjartardóttur, sem Bjarni skipaði sem formann stjórnar Fjármálaeftirlitsins árið 2013. Bæði hafa réttarstöðu sakbornings í Skeljungsmálinu svokallaða.

Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála felldi á fimmtudag úr gildi starfsleyfi tveggja laxeldisfyrirtækja, Arctic Sea Farm og Fjarðalax, sem bæði eru í meirihlutaeigu norskra aðila. Náttúruverndarsamtök Íslands, Náttúruverndarfélagið Laxinn lifi og átta veiðiréttarhafar höfðu kært áform fyrirtækjanna um sjókvíaeldi. Ákvörðun úrskurðarnefndarinnar tekur gildi strax, þrátt fyrir að fyrirtækin hyggist leita réttar síns fyrir dómstólum.

Mynd: Facebook

Bjarni Benediktsson tjáði sig um málið á Facebook á laugardag og sagði verða að „bregðast hratt við og svara því með hvaða hætti þeim sem í hlut eiga verði tryggður réttur til að láta reyna á stöðu sína gagnvart stjórnvöldum.“

Bjarni sagði að óvissuástandið á Vestfjörðum vegna þessa sé óviðunandi. „Í því efni eru ekki eingöngu hagsmunir einstaka rekstraraðila undir heldur alls samfélagsins fyrir vestan,“ skrifaði Bjarni. Segir hann að tryggja þurfi að sanngjarnar reglur gildi um rétt til að bæta úr ágöllum í leyfisumsóknarferli „í þessu máli og til frambúðar.“

Högnuðust um 1,4 milljarða við sameiningu laxeldis

Fjarðalax er alfarið í eigu Arnarlax hf., sem aftur er í eigu Arnarlax SA í Noregi. Næststærsti hluthafi Arnarlax SA, með 8,42% hlut, er félagið Fiskisund ehf., sem er í eigu eignarhaldsfélaga Einars Arnar Ólafssonar, Höllu Sigrúnar Hjartardóttur og Kára Þórs Guðjónssonar. Félagið var stofnað utan um fjárfestingu í Fjarðalaxi sem sameinaðist Arnarlaxi árið 2016 og hagnaðist Fiskisund um 1,4 milljarða króna. Einar Örn situr einnig í stjórn Arnarlax hf.

Einar Örn er vinur Bjarna til margra ára og var stuðningsmannafélag Bjarna fyrir þingkosningarnar 2007 skráð á heimili Einars Arnar við Einimel í Reykjavík. Þá skipaði Bjarni Höllu sem formann stjórnar Fjármálaeftirlitsins eftir myndun ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins árið 2013.

Einar Örn, Halla og Kári eru þrjú af þeim fimm sem hafa réttarstöðu sakborninga í Skeljungsmálinu svokallaða. Varðar málið söluna á Skeljungi árið 2008, sem Íslandsbanki kærði til lögreglu árið 2016. Skeljungur og færeyska olíufélagið P/F Magn voru seld úr eigu Glitnis til félags í meirihlutaeigu hjónanna Guðmundar Arnar Þórðarsonar og Svanhildar Nönnu Vigfúsdóttur, og Birgis Bieltvedts. Einar Örn hélt utan um söluna og varð síðar forstjóri Skeljungs. Störfuðu Einar, Halla og Kári öll í fyrirtækjaráðgjöf Glitnis þegar salan fór fram.

Ekki var vitað að þau hefðu eignast eitthvað í umræddum fyrirtækjum fyrr en í október 2014 þegar Morgunblaðið greindi frá því að þremenningarnir hefðu hagnast um rúmlega 800 milljónir króna hvert árið 2013 þegar íslenskir lífeyrissjóðir keyptu Skeljung og P/F Magn af þáverandi hluthöfum olíufélaganna. Halla hætti sem formaður stjórnar FME eftir að greint var frá hagnaði hennar af viðskiptum með hlutabréf Skeljungs.

Voru í samskiptum 6. október 2008

Nafn Einars Arnar kemur einnig fyrir í fréttaflutningi Stundarinnar af viðskiptum Bjarna Benediktssonar fyrir rúmlega 50 milljónir króna í Sjóði 9 hjá Glitni dagana 2. til 6. október árið 2008. Bjargaði Bjarni þannig sjálfum sér frá því að tapa peningum í bankahruninu dagana á eftir. Bjarni hafði á þessum tíma, vegna stöðu sinnar sem þingmaður, aðgang að upplýsingum um raunverulega stöðu Glitnis vegna þátttöku sinnar á fundum um slæma stöðu bankans og fjármálakerfisins í heild.

Tölvupóstur Einars Arnar, þá starfsmanns Glitnis, til aðstoðarmanns bankastjóra kl. 14:15 þann 6. október 2008 gefur til kynna að Bjarni hafi miðlað upplýsingum um störf Fjármálaeftirlitsins til Einars Arnar. „Bjarni ben segir að … fme séu á skrilljón að vinna í þessu núna … einhver að tala við Jónas?“ Með Jónasi vísaði Einar Örn til Jónasar Fr. Jónssonar, forstjóra FME

Ekki kemur fram um hvað nákvæmlega Einar Örn er að tala í tölvupóstinum. Þennan dag var Fjármálaeftirlitið hins vegar að taka ákvörðun um hver framtíð Glitnis yrði og hvort raunhæft væri fyrir ríkið að efna hlutafjárloforðið frá 29. september eða ekki.

Aðspurður um samtalið við Einar Örn sagði Bjarni: „Ég hafði enga vitneskju um neyðarlögin. Ég bjó ekki yfir neinum trúnaðarupplýsingum. Það getur verið að ég hafi hringt í hann en ég man ekki eftir því. En, og það sem er mikilvægast, þá hafði ég engar trúnaðarupplýsingar fram að færa á þessum tíma.“

Þrotabú Glitnis banka, Glitnir HoldCo, krafðist þess 16. október árið 2017 að Sýslumaðurinn í Reykjavík setti lögbann á frekari umfjöllun Stundarinnar um viðskipti Bjarna Bendiktssonar, þáverandi forsætisráðherra og núverandi fjármálaráðherra og formanns Sjálfstæðisflokksins og fjölskyldu hans. Landsréttur staðfesti í síðustu viku niðurstöðu Héraðsdóms Reykjavíkur um að hafna staðfestingu lögbanns Sýslumannsins í Reykjavík á fréttaflutning upp úr gögnunum.

Ráðherrar með ýmsar leiðir til skoðunar

Í kjölfar færslu Bjarna tjáðu hinir tveir formenn stjórnarflokkanna sig um málið á Facebook. Funduðu ráðherrarnir þrír með bæjarstjóra Vesturbyggðar og oddvita Tálknafjarðarhrepps um málið á laugardag. „Það er mikilvægt að allir átti sig á raunstöðunni og mikilvægi þess að atvinna sé til staðar,“ skrifaði Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra, á Facebook í gær. Segir hann 300 störf vera í hættu vegna úrskurðarins.

„Við upplýstum þau um að sjávarútvegsráðherra og umhverfisráðherra hafa verið með til skoðunar hvaða leiðir eru færar til þess að gæta meðalhófs í þessu máli og öðrum, þannig að fyrirtæki geti almennt fengið sanngjarnan frest til að bæta úr þeim annmörkum sem koma fram í kæruferli og faglega sé staðið að öllum málum. Það er von mín að farsæl lausn finnist á þessu máli sem allra fyrst,“ skrifaði Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra á Facebook.

Guðmundur Ingi Guðbrandsson, umhverfis- og auðlindaráðherra, sagði í viðtali við RÚV á föstudag að greinilegir annmarkar hefðu verið á umhverfismati. Mikilvægt sé að bæta úr því. „Nú er komið í ljós að úrskurðarnefndin mun ekki fresta réttaráhrifum þannig að það er verkefni stofnananna og fyrirtækjanna að finna út úr því með hvaða hætti má bæta úr þessum annmörkum,“ sagði Guðmundur.

Náttúruverndarsamtök vara stjórnvöld við

Nokkur styr hefur staðið um laxeldi í sjókvíum. Segja náttúruverndarsamtök eldislax vera ógn við lífríki villts lax í ám landsins. Kærendur í máli fyrirtækjanna tveggja byggja málflutning sinn á byggða- og umhverfissjónarmiðum og segja 1200 ársstörf tengjast veiði á villtum laxi. „Við vörum ráðamenn þjóðarinnar við að reyna að ganga gegn uppkveðnum úrskurðum óháðrar og sjálfstæðrar úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála. Við teljum enga undanþágu verða að lögum veitta til fiskeldisfyrirtækja til starfa án gildra starfsleyfa,“ segja kærendur í yfirlýsingu í gær.

Ekki liggur fyrir hvernig stjórnvöld munu bregðast við úrskurðinum, en Umhverfisstofnun mun fara yfir mögulegar lausnir með umhverfis- og auðlindaráðuneytinu. Stofnunin hefur í umsögn sinni til úrskurðarnefndar mælt með því að réttaráhrifum verði frestað á meðan málin verða til meðferðar hjá dómstólum. Telur stofnunin að útgáfa starfsleyfa hafi verið í samræmi við lög og reglur.