Skýrsla Hannesar birt: Ver Davíð og gagnrýnir rannsóknarnefnd Alþingis
Hannes Hólmsteinn Gissurarson hefur skilað skýrslu um erlenda áhrifaþætti bankahrunsins. Hann ávítar rannsóknarnefnd Alþingis fyrir að gagnrýna Davíð Oddsson Meðhöfundar taka ekki ábyrgð á innihaldi skýrslunnar.
Einkahlutafélag sem stofnað var af Jóni Gunnarssyni dómsmálaráherra og eiginkonu hans í mars keypti einbýlishús og 3,2 hektara lóð í Garðabæ á 300 milljónir mánuði síðar. Daginn áður komu nýir eigendur inn í félagið og Jón fór úr eigendahópnum. Konan hans er meðal eigenda og situr hún í stjórn félagsins ásamt syni þeirra og tengdadóttur. Stefnt er að byggingu 30-40 íbúða byggð. Fyrri eigandi reyndi margítrekað að fá að ráðast í sambærilega uppbyggingu en var alltaf hafnað af bænum.
2
Fréttir
5
Fékk sextíu daga dóm fyrir árás sem hefði getað stefnt sambýliskonu í lífshættu
„Farðu beina leið á bráðamóttökuna. Áverkar þínir eru á því stigi að þeir gætu verið lífshættulegir,“ voru ráðleggingar Kvennaathvarfsins þegar Helga Kristín Auðunsdóttur leitaði þangað eftir að sambýlismaður hennar réðst á hana á heimili þeirra. Það var staðfest á bráðamóttöku.
3
ÚttektSalan á Íslandsbanka
7
Faðir Bjarna tvisvar fengið að kaupa ríkiseignir á undirverði
Benedikt Sveinsson, faðir Bjarna Benediktssonar, hefur tvívegis keypt ríkiseignir á undirverði í einkavæðingarferli. Þetta eru viðskiptin með SR-mjöl árið 1993 og kaup hans á hlutabréfum í Íslandsbanka árið 2022. Í báðum tilfellum hefur Ríkisendurskoðun tekið söluna á eignunum til rannsóknar. Þorsteinn Pálsson, fyrrverandi sjávarútvegsráðherra, sem helst var gagnrýndur fyrir söluna á SR-mjöli, segir að gagnrýnin eigi ekki rétt á sér.
4
Fréttir
3
Embættismaður á hlut í félagi sem hann samdi við um hergagnaflutning
Utanríkisráðuneytið hefur flogið hergögnum til Úkraínu í á annan tug skipta undanfarna mánuði. Ráðuneytið vill ekki gefa upp hversu mörg flugin eru, hver kostnaðurinn sé eða hvað hafi verið flutt. Ráðuneytið telur ekkert óeðlilegt við að embættismaður sé hluthafi í flugfélaginu sem oftast var samið við. Sama félag er sakað um félagsleg undirboð og að brjóta kjarasamninga.
5
FréttirSalan á Íslandsbanka
3
Enn er leynd yfir hluta kaupenda bréfa í Íslandsbanka
Nöfn allra þeirra aðila sem keyptu hlutabréf í Íslandsbanka í útboði íslenska ríkisins á bréfunum í lok mars hafa ekki enn komið fram. Í einhverjum tilfellum voru þeir aðilar sem seldu hlutabréfin í forsvari fyrir kaupin en á bak við þau eru aðrir aðilar.
6
Leiðari
2
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
Með stríðið í blóðinu
Stríð er ekki bara sprengjurnar sem falla, heldur allt hitt sem býr áfram í líkama og sál þeirra sem lifa það af. Óttinn sem tekur sér bólstað í huga fólks, skelfingin og slæmar minningarnar.
7
Fréttir
Hvað vill Framsókn eiginlega í borginni og hverjir eru sammála?
Framsóknarfólk með Einar Þorsteinsson í broddi fylkingar þarf á endanum að beygja annað hvort til hægri eða vinstri, ætli flokkurinn sér í meirihluta. Málefnin ráða för, segir hann, en hvaða afstöðu hefur flokkurinn og hvar er samhljómur?
Prentútgáfa Stundarinnar kemur næst út þann 27. maí.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson og Davíð OddssonHannes segir rannsóknarnefnd Alþingis betur hafa gagnrýnt Samfylkinguna en Davíð.Mynd: Wikipedia
Hannes Hólmsteinn Gissurarson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, grípur til varna fyrir Davíð Oddsson í skýrslu um erlenda áhrifaþætti bankahrunsins 2008 sem hann skilaði til fjármálaráðuneytisins í dag. Skýrslan byggir að miklu leyti á viðtölum við helstu leikendur í hruninu, flesta úr Sjálfstæðisflokknum, og er rannsóknarnefnd Alþingis gagnrýnd fyrir „ófullnægjandi útskýringar“.
Samkvæmt niðurstöðum skýrslunnar voru erlendir aðilar ábyrgir fyrir því hvernig fór haustið 2008. Samstaða evrópskra seðlabankastjóra, áhugaleysi Bandaríkjanna og ákvarðanir breskra stjórnvalda voru nauðsynleg skilyrði fyrir því að bankahrun varð á Íslandi 2008. Skýrslan er á ensku, en niðurstöðukaflinn hefur verið birtur á íslensku.
Í skýrslunni gagnrýnir Hannes rannsóknarnefnd Alþingis fyrir skýrslu sína, þar sem fundið var að framgöngu Geirs Haarde, þáverandi forsætisráðherra, Árna Mathiesen fjármálaráðherra og Björgvins G. Sigurðssonar viðskiptaráðherra. Voru einnig seðlabankastjórarnir þrír, Davíð Oddsson, Eiríkur Guðnason og Ingimundur Friðriksson sagðir hafa sýnt af sér vanrækslu, auk Jónasar Fr. Jónssonar, forstjóra Fjármálaeftirlitsins. Hannes telur hins vegar að rannsóknarnefndin hafi hunsað erlenda áhrifaþætti hrunsins.
Hefðu betur gagnrýnt Samfylkinguna en Davíð
Hannes segir að rannsóknarnefndin hafi ávítt Davíð fyrir það að fyrri pólitískir andstæðingar í Samfylkingunni hafi ekki treyst honum sem seðlabankastjóra í hruninu. Nefnir hann sérstaklega ríkisstjórnarfund 30. september 2008, nokkrum dögum fyrir hrun. „Sumir viðstaddir ráðherrar virtust einblína á þá staðreynd að það var Davíð sem gaf út viðvaranirnar, en ekki yfirvofandi hrunið sjálft og hvernig bregðast ætti við því. Rannsóknarnefndin hefði átt að gagnrýna þá, gætu sumir sagt, en ekki Davíð,“ segir í skýrslunni í þýðingu blaðamanns.
Þá fjallar hann um niðurstöðu Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Geirs Haarde, þar sem dómstóllinn komst að þeirri niðurstöðu að ríkið hafi ekki brotið gegn Geir í Landsdómsmálinu svokallaða. „Hins vegar hunsaði Mannréttindadómstóllinn að mestu pólitíska þætti málsins,“ segir í skýrslunni.
Ein stærsta heimildin við skrif skýrslunnar voru viðtöl við helstu leikendur hrunsins, þar á meðal Geir, Árna og Davíð, alla fyrrverandi ráðherra Sjálfstæðisflokks. Þá voru tekin viðtöl við Eirík Guðnason og Ingimund Friðriksson, fyrrverandi seðlabankastjóra, og Jónas Fr. Jónsson, fyrrverandi forstjóra Fjármálaeftirlitsins. Allir voru þeir sakaðir um vanrækslu af rannsóknarnefndinni. Einnig voru tekin viðtöl við suma af fyrri eigendum og stjórnendum bankanna, seðlabankastjóra Bretlands og Svíþjóðar frá tíma hrunsins, auk breska fjármálaráðherrans. Hannes tók öll viðtölin sjálfur.
Ásgeir Jónsson, Birgir Þór Runólfsson og Eiríkur Bergmann eru skráðir meðhöfundar skýrslunnar (e. collaborators), en komu ekki að ritun hennar. Meðhöfundar skýrslunnar „gerðu niðurstöður rannsókna sinna aðgengilegar Hannesi, sem framkvæmdi eigin sjálfstæðar rannsóknir, skrifaði skýrsluna og ber sjálfur fulla ábyrgð á henni,“ að því er segir í skýrslunni í þýðingu blaðamanns.
Birt rúmum þremur árum of seint
Skýrslu Hannesar og Félagsvísindastofnunar um erlenda áhrifaþætti bankahrunsins hefur verið beðið í þrjú ár, en áætluð skil voru sumarið 2015. Samningur við fjármála- og efnahagsráðuneytið um skýrsluskrifin hljóðar upp á 10 milljónir króna. Hannes afhenti Bjarna Benediktssyni, fjármála- og efnahagsráðherra, skýrsluna í dag.
27. júlí síðastliðinn birti Hannes hins vegar skýrslu með titlinum „Lessons for Europe from the 2008 Icelandic bank collapse“ á vef New Direction, evrópskrar hugveitu íhaldsmanna. Niðurstöður þeirrar skýrslu eru þær sömu. „Hún er alls ekki sama skýrslan og fyrir fjármálaráðuneytið, enda hafði ég frjálsari hendur um að láta í ljós eigin skoðanir í þessari skýrslu, en hún hvílir auðvitað að nokkru leyti á sömu rannsóknum,“ sagði Hannes við Stundina þegar skýrslan kom út.
Helstu niðurstöður skýrslu Hannesar:
1. Beiting hryðjuverkalaganna bresku 8. október 2008 gegn Landsbankanum, Seðlabankanum og Fjármálaeftirlitinu var ruddaleg og óþörf aðgerð. Hún var Bretum til skammar, sagði Mervyn King lávarður, fyrrverandi seðlabankastjóri Breta, skýrsluhöfundi. Því markmiði að koma í veg fyrir ólöglega fjármagnsflutninga mátti ná með tilskipun, sem breska Fjármálaeftirlitið gaf út til útbús Landsbankans í Lundúnum 3. október 2008.
2. Ekki hafa fundist nein merki um ólöglega fjármagnsflutninga bankanna frá Bretlandi til Íslands fyrir bankahrun, þótt breskir ráðherrar hafi haldið því fram í samtölum við íslenska ráðamenn. Rannsóknir á íslensku bönkunum í Bretlandi hafa ekki leitt neitt ólöglegt framferði í ljós. Megnið af breskum innlánum var notað í fjárfestingar í Bretlandi, sem veittu hátt í 100 þúsund manns vinnu.
3. Bresk stjórnvöld björguðu öllum breskum bönkum með aðgerðum sínum í októberbyrjun 2008 nema þeim tveimur, sem voru í eigu Íslendinga, Heritable og KSF. Þeim var neitað um fyrirgreiðslu og lokað með tilskipunum. Með því mismunuðu stjórnvöld á grundvelli þjóðernis, sem gengur gegn reglum um innri markað Evrópu. Samt var það mál ekki tekið upp af Framkvæmdastjórn ESB.
4. Tvær aðgerðir skiptu miklu máli um þá keðjuverkun, sem varð í bankahruninu: Danske Bank neitaði Glitni um fyrirgreiðslu í september 2008, þegar hann ætlaði að selja hinn norska banka sinn, með þeim afleiðingum, að Glitnir varð að leita til Seðlabankans um neyðarlán. Það setti af stað bankahrunið. Breska fjármálaeftirlitið lokaði KSF 8. október með þeim afleiðingum, að móðurfélagið á Íslandi, Kaupþing, féll, því að lánalínur voru háðar áframhaldandi rekstri KSF. Það olli falli síðasta bankans, sem eftir stóð.
5. Bankarnir tveir, sem bresk stjórnvöld lokuðu, Heritable og KSF, reyndust báðir við uppgjör hafa traustan fjárhag. Lánardrottnar endurheimta nánast allt sitt fé þrátt fyrir gífurlegan kostnað við endurskoðendur og lögmenn. Hins vegar virðast bankar, sem bresk stjórnvöld björguðu, sérstaklega RBS, varla eiga fyrir skuldum.
6. Margar hugsanlegar skýringar eru á hinni ruddalegu og óþörfu framkomu breskra stjórnvalda, lokun Heritable og KSF og beitingu hryðjuverkalaganna. Ein er, að Gordon Brown og Alistair Darling, sem báðir voru frá Skotlandi, hafi viljað sýna Skotum, hvaða áhætta væri fólgin í því fyrir Skota að slíta sambandinu við England. Önnur er, að þeir hafi viljað leiða athyglina frá hinum stórfelldu útgjöldum til að bjarga breskum bönkum. Hin þriðja er, að þeir hafi viljað sýna kjósendum, að þeir gættu breskra hagsmuna af hörku, en sú sýning kostaði þá lítið, þegar Ísland átti í hlut. Hin fjórða er, að þeir hafi viljað bæta vígstöðu sína í væntanlegri Icesave-deilu.
7. Þegar leið fram á árið 2007, veðjuðu vogunarsjóðir og sumir bankar, þar á meðal Danske Bank, á móti íslenskum bönkum og íslensku krónunni. Ólíkt því sem gerðist í Hong Kong 1998, tókst ekki að hrinda áhlaupi þeirra.
8. Bandaríkjamenn neituðu Íslandi um lausafjárfyrirgreiðslu, en veittu ríkjum, sem aldrei hafa verið bandamenn þeirra, til dæmis Svíþjóð og Sviss, slíka fyrirgreiðslu. Stórbankinn UBS í Sviss hefði fallið án þess, en hann reyndi að eyða gögnum um innstæður gyðinga frá stríðsárunum, aðstoða viðskiptavini við skattaundanskot og hagræða ólöglega vöxtum á millibankamarkaði. Bankakerfið í Sviss nam tífaldri landsframleiðslu og var því stærra hlutfallslega en hið íslenska fyrir bankahrun.
9. Meginskýringin á því, að bandarísk stjórnvöld neituðu Íslandi um fyrirgreiðslu, er líklega sú, að Ísland var ekki lengur hernaðarlega mikilvægt í þeirra augum. Gjaldeyrisskiptasamningur við Bandaríkin hefði hugsanlega gert Seðlabankanum kleift að hafa stjórn á atburðarásinni og fara „sænsku leiðina“, sem sænski seðlabankinn markaði í fjármálakreppunni í Svíþjóð 1991–1992.
10. Rússalánið svonefnda var raunhæfur möguleiki, en Rússar hurfu frá því að veita það, þegar þeir fréttu af því, að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn væri í viðræðum við íslensk stjórnvöld. Eftir að Íslendingar leituðu á náðir Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, beittu Bretar og Hollendingar áhrifum sínum innan sjóðsins í því skyni að neyða Íslendinga til að viðurkenna greiðsluskyldu í Icesave-deilunni.
11. Ýmsar erlendar eignir bankanna voru hirtar á smánarverði, oft með fulltingi stjórnvalda, til dæmis í Noregi, Finnlandi og Danmörku. Samanlagt tap af þessum útsölum kann að hafa numið 4,3 milljörðum evra eða 558 milljörðum íslenskra króna.
12. Siðferðileg greining á framkomu stjórnvalda og kaupsýslumanna, sem hirtu eignir bankanna, sýnir, að þeir nýttu sér neyð Íslendinga á óréttmætan hátt. Ekki var um eðlileg markaðsviðskipti að ræða.
13. Hugsanlega hefði íslenska bankakerfið átt fyrir skuldum, ef það hefði ekki hrunið í október 2008. Ef miðað er við þá forsendu, þá var tapið af fallinu 38,1 milljarðar evra. Þetta tap lenti aðallega á herðum erlendra lánardrottna bankanna, en að nokkru leyti íslensks almennings vegna mistaka við sölu FIH banka í Danmörku, sem ollu tapi að upphæð 514 milljónum evra eða 66 milljörðum íslenskra króna.
14. Viðbrögð íslenskra stjórnvalda við bankahruninu voru skynsamleg: að reisa varnarvegg um Ísland (ring-fencing) og forðast það, að ríkissjóður tæki að sér skuldir einkaaðila. Þess í stað var innstæðueigendum veittur forgangur í bú bankanna, og hefur sú regla verið tekin upp í Evrópu síðan, ef til vill að fordæmi Íslendinga.
15. Íslendingar mismunuðu ekki á grundvelli þjóðernis, þegar þeir settu neyðarlögin 6. október 2008. Breskir innstæðueigendur nutu sama forgangs og íslenskir. Íslenska þjóðin bar hvorki lagalega né siðferðilega ábyrgð á skuldbindingum bankanna. Málflutningur Breta í Icesave-deilunni var því ekki á rökum reistur, og bresk stjórnvöld skulda íslensku þjóðinni afsökunarbeiðni vegna beitingar hryðjuverkalaganna og framgöngunnar í Icesave-málinu.
16. Einn almennan lærdóm fyrir Evrópu og raunar allan heim má draga af viðbrögðum íslenskra stjórnvalda við bankahruninu: Með því að gera innstæðueigendur að forgangskröfuhöfum í bú banka verður óþarft að veita bönkum ríkisábyrgð, og þannig minnkar freistnivandi (moral hazard) banka.
17. Gögn sýna, að Seðlabankinn varaði ráðamenn margsinnis í kyrrþey við útþenslu bankanna, og til að takmarka áhættu þjóðarinnar lagði hann m. a. til, 1) að Icesavereikningar yrðu fluttir úr útbúi í dótturfélag, 2) að Glitnir seldi hinn norska banka sinn, 3) að Kaupþing flytti höfuðstöðvar sínar úr landi. Jafnframt beitti Seðlabankinn í bankahruninu sér fyrir varnarveggshugmyndinni (ring-fencing) og takmörkun skuldbindinga ríkissjóðs.
18. Rannsóknarnefnd Alþingis um bankahrunið komst að þeirri niðurstöðu í skýrslu sinni 2010, að bankarnir hefðu vaxið of hratt og orðið of stórir. Sú niðurstaða er ekki röng, en segir ekki alla sögu. Stærð bankakerfisins var nauðsynlegt skilyrði fyrir bankahruninu, en ekki nægilegt skilyrði fyrir því. Skýra þarf, hvers vegna hætt komnir bankar eins og UBS í Sviss, Danske Bank í Danmörku og RBS í Skotlandi féllu ekki eins og íslensku bankarnir. Það var vegna þess, að þeir fengu þá lausafjárfyrirgreiðslu, sem Íslendingum var neitað um.
19. Ekkert bendir til þess, að eignir íslensku bankanna hafi almennt verið lakari en erlendra banka. Íslensku bankarnir gerðu hins vegar margvísleg mistök, sem voru til þess fallin að vekja andúð og vantraust á þeim erlendis, meðal annars: 1) Kaupþing reyndi að kaupa hollenskan banka haustið 2007, eftir að fjármálakreppan var skollin á; 2) Landsbankinn hóf vorið 2008 að safna innlánum í útbúi í Hollandi í stað dótturfélags; 3) bankarnir allir lánuðu einum hópi meira en 5,5 milljarða evra samtals eða hátt í þúsund milljarða króna.
20. Það reyndist að sumu leyti blessun frekar en bölvun, að Íslendingum var neitað um lausafjárfyrirgreiðslu, svo að þeir gripu til eigin ráða. Aðrar Evrópuþjóðir hafa enn ekki tekið á þeim skuldavanda, sem Íslendingar urðu að leysa við bankahrunið.
Einkahlutafélag sem stofnað var af Jóni Gunnarssyni dómsmálaráherra og eiginkonu hans í mars keypti einbýlishús og 3,2 hektara lóð í Garðabæ á 300 milljónir mánuði síðar. Daginn áður komu nýir eigendur inn í félagið og Jón fór úr eigendahópnum. Konan hans er meðal eigenda og situr hún í stjórn félagsins ásamt syni þeirra og tengdadóttur. Stefnt er að byggingu 30-40 íbúða byggð. Fyrri eigandi reyndi margítrekað að fá að ráðast í sambærilega uppbyggingu en var alltaf hafnað af bænum.
2
Fréttir
5
Fékk sextíu daga dóm fyrir árás sem hefði getað stefnt sambýliskonu í lífshættu
„Farðu beina leið á bráðamóttökuna. Áverkar þínir eru á því stigi að þeir gætu verið lífshættulegir,“ voru ráðleggingar Kvennaathvarfsins þegar Helga Kristín Auðunsdóttur leitaði þangað eftir að sambýlismaður hennar réðst á hana á heimili þeirra. Það var staðfest á bráðamóttöku.
3
ÚttektSalan á Íslandsbanka
7
Faðir Bjarna tvisvar fengið að kaupa ríkiseignir á undirverði
Benedikt Sveinsson, faðir Bjarna Benediktssonar, hefur tvívegis keypt ríkiseignir á undirverði í einkavæðingarferli. Þetta eru viðskiptin með SR-mjöl árið 1993 og kaup hans á hlutabréfum í Íslandsbanka árið 2022. Í báðum tilfellum hefur Ríkisendurskoðun tekið söluna á eignunum til rannsóknar. Þorsteinn Pálsson, fyrrverandi sjávarútvegsráðherra, sem helst var gagnrýndur fyrir söluna á SR-mjöli, segir að gagnrýnin eigi ekki rétt á sér.
4
Fréttir
3
Embættismaður á hlut í félagi sem hann samdi við um hergagnaflutning
Utanríkisráðuneytið hefur flogið hergögnum til Úkraínu í á annan tug skipta undanfarna mánuði. Ráðuneytið vill ekki gefa upp hversu mörg flugin eru, hver kostnaðurinn sé eða hvað hafi verið flutt. Ráðuneytið telur ekkert óeðlilegt við að embættismaður sé hluthafi í flugfélaginu sem oftast var samið við. Sama félag er sakað um félagsleg undirboð og að brjóta kjarasamninga.
5
FréttirSalan á Íslandsbanka
3
Enn er leynd yfir hluta kaupenda bréfa í Íslandsbanka
Nöfn allra þeirra aðila sem keyptu hlutabréf í Íslandsbanka í útboði íslenska ríkisins á bréfunum í lok mars hafa ekki enn komið fram. Í einhverjum tilfellum voru þeir aðilar sem seldu hlutabréfin í forsvari fyrir kaupin en á bak við þau eru aðrir aðilar.
6
Leiðari
2
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
Með stríðið í blóðinu
Stríð er ekki bara sprengjurnar sem falla, heldur allt hitt sem býr áfram í líkama og sál þeirra sem lifa það af. Óttinn sem tekur sér bólstað í huga fólks, skelfingin og slæmar minningarnar.
7
Fréttir
Hvað vill Framsókn eiginlega í borginni og hverjir eru sammála?
Framsóknarfólk með Einar Þorsteinsson í broddi fylkingar þarf á endanum að beygja annað hvort til hægri eða vinstri, ætli flokkurinn sér í meirihluta. Málefnin ráða för, segir hann, en hvaða afstöðu hefur flokkurinn og hvar er samhljómur?
Mest deilt
1
Úttekt
10
Skuggaborgin: Margföld þétting byggðar
Arkitektar og aðrir sérfræðingar hafa áhyggjur af óbærilegum þéttleika tilverunnar í nýjum hverfum sem rísa í Reykjavík og Kópavogi.
Einkahlutafélag sem stofnað var af Jóni Gunnarssyni dómsmálaráherra og eiginkonu hans í mars keypti einbýlishús og 3,2 hektara lóð í Garðabæ á 300 milljónir mánuði síðar. Daginn áður komu nýir eigendur inn í félagið og Jón fór úr eigendahópnum. Konan hans er meðal eigenda og situr hún í stjórn félagsins ásamt syni þeirra og tengdadóttur. Stefnt er að byggingu 30-40 íbúða byggð. Fyrri eigandi reyndi margítrekað að fá að ráðast í sambærilega uppbyggingu en var alltaf hafnað af bænum.
3
Fréttir
5
Fékk sextíu daga dóm fyrir árás sem hefði getað stefnt sambýliskonu í lífshættu
„Farðu beina leið á bráðamóttökuna. Áverkar þínir eru á því stigi að þeir gætu verið lífshættulegir,“ voru ráðleggingar Kvennaathvarfsins þegar Helga Kristín Auðunsdóttur leitaði þangað eftir að sambýlismaður hennar réðst á hana á heimili þeirra. Það var staðfest á bráðamóttöku.
4
ÚttektSalan á Íslandsbanka
7
Faðir Bjarna tvisvar fengið að kaupa ríkiseignir á undirverði
Benedikt Sveinsson, faðir Bjarna Benediktssonar, hefur tvívegis keypt ríkiseignir á undirverði í einkavæðingarferli. Þetta eru viðskiptin með SR-mjöl árið 1993 og kaup hans á hlutabréfum í Íslandsbanka árið 2022. Í báðum tilfellum hefur Ríkisendurskoðun tekið söluna á eignunum til rannsóknar. Þorsteinn Pálsson, fyrrverandi sjávarútvegsráðherra, sem helst var gagnrýndur fyrir söluna á SR-mjöli, segir að gagnrýnin eigi ekki rétt á sér.
5
Fréttir
5
Vill að rússneski sendiherrann „andskotist héðan burtu“
Jersey, bandarískur hermaður nýkominn til Íslands frá Úkraínu, hyggst sitja fyrir utan rússneska sendiráðið þar til hann nær tali af sendiherranum eða lögreglan kemur og fjarlægir hann. Hann hyggst snúa aftur til Úkraínu og berjast með heimamönnum gegn innrásarhernum.
6
FréttirBorgarstjórnarkosningar 2022
Hafna sannarlega Sjálfstæðisflokknum
Sanna Magdalena Mörtudóttir, oddviti Sósíalistaflokksins, segist útiloka samstarf við Sjálfstæðisflokkinn og aðra auðvaldsflokka. Þetta segir hún á Facebook í tilefni af samantekt á svörum oddvitanna í Reykjavík um samstarf að loknum kosningum í oddvitakappræðum Stundarinnar.
7
Fréttir
1
Misnotkunin hófst átta ára en áfallið kom eftir að hún sagði frá
Lilja Bjarklind var átta ára þegar maður á sextugsaldri braut á henni. Hann var síðar dæmdur fyrir brotin sem voru fjöldamörg og stóðu yfir tveggja ára tímabil. Hún segist þakklát móður sinni fyrir að hafa trúað henni en á þeim tíma var maðurinn sem braut á henni orðinn kærasti mömmu hennar.
Mest lesið í vikunni
1
Úttekt
10
Skuggaborgin: Margföld þétting byggðar
Arkitektar og aðrir sérfræðingar hafa áhyggjur af óbærilegum þéttleika tilverunnar í nýjum hverfum sem rísa í Reykjavík og Kópavogi.
2
Fréttir
6
Valmöguleikum Einars fækkaði í morgun
Það sem eftir stendur af gamla meirihlutanum í Reykjavík ætlar að fylgjast að í þeim viðræðum sem framundan eru. Einar Þorsteinsson, oddviti Framsóknarflokksins, ætlar að hitta Dag B. Eggertsson, oddvita Samfylkingarinnar, í dag. Svo virðist sem Sjálfstæðisflokkurinn sé úr leik í bili.
Einkahlutafélag sem stofnað var af Jóni Gunnarssyni dómsmálaráherra og eiginkonu hans í mars keypti einbýlishús og 3,2 hektara lóð í Garðabæ á 300 milljónir mánuði síðar. Daginn áður komu nýir eigendur inn í félagið og Jón fór úr eigendahópnum. Konan hans er meðal eigenda og situr hún í stjórn félagsins ásamt syni þeirra og tengdadóttur. Stefnt er að byggingu 30-40 íbúða byggð. Fyrri eigandi reyndi margítrekað að fá að ráðast í sambærilega uppbyggingu en var alltaf hafnað af bænum.
4
Fréttir
1
Misnotkunin hófst átta ára en áfallið kom eftir að hún sagði frá
Lilja Bjarklind var átta ára þegar maður á sextugsaldri braut á henni. Hann var síðar dæmdur fyrir brotin sem voru fjöldamörg og stóðu yfir tveggja ára tímabil. Hún segist þakklát móður sinni fyrir að hafa trúað henni en á þeim tíma var maðurinn sem braut á henni orðinn kærasti mömmu hennar.
5
Fréttir
5
Fékk sextíu daga dóm fyrir árás sem hefði getað stefnt sambýliskonu í lífshættu
„Farðu beina leið á bráðamóttökuna. Áverkar þínir eru á því stigi að þeir gætu verið lífshættulegir,“ voru ráðleggingar Kvennaathvarfsins þegar Helga Kristín Auðunsdóttur leitaði þangað eftir að sambýlismaður hennar réðst á hana á heimili þeirra. Það var staðfest á bráðamóttöku.
6
Úttekt
1
Fasteignaverð breytti Reykvíkingi í Hvergerðing
Kristófer Másson ætlaði sér aldrei að flytja úr Reykjavík en þegar hann og Indíana Rós Ægisdóttir fóru að skoða fasteignakaup endurskoðaði hann það. Þau búa nú í Hveragerði eins og nokkur fjöldi fyrrverandi Reykvíkinga. Eðlismunur er á fasteignauppbyggingu í borginni og í nágrannasveitarfélögum.
7
Greining
3
Valið liggur milli Sjálfstæðisflokks og Pírata
Tveir einfaldir valkostir liggja á borðinu eftir borgarstjórnarkosningar. Einfaldasti meirihlutinn væri annað hvort Sjálfstæðisflokkurinn eða Píratar með Framsókn og Samfylkingunni. Einar Þorsteinsson, oddviti Framsóknarflokksins, er í lykilhlutverki, en hann var ungur Sjálfstæðismaður.
Mest lesið í mánuðinum
1
Eigin Konur#82
Fjölskyldan flakkaði milli hjólhýsa og hótela: Gagnrýnir að barnavernd skyldi ekki grípa fyrr inn í
„Ég byrjaði alla morgna á að spyrja hvert ég ætti að koma eftir skóla, því maður vissi aldrei hvar maður myndi vera næstu nótt,“ segir Guðrún Dís sem er 19 ára. Í viðtali við Eigin Konur segir hún frá upplifun sinni af því að alast upp hjá móður með áfengisvanda. Hún segir að lífið hafa breyst mjög til hins verra þegar hún var 12 ára því þá hafi mamma hennar byrjað að drekka. Þá hafi fjölskyldan misst heimilið og eftir það flakkað milli hjólhýsa og hótela. Guðrún Dís vildi segja frá sinni hlið mála eftir að móðir hennar opinberaði sögu sína á YouTube. Guðrún Dís hefur lokað á öll samskipti við hana. Guðrún segir að þó mamma hennar glími við veikindi eigi hún ekki að bera ábyrgð á henni. Hún gagnrýnir starfsfólk barnaverndar fyrir að hafa ekki gripið inn í miklu fyrr. Ábyrgðarmaður og ritstjóri Eigin kvenna er Edda Falak.
2
FréttirBorgarstjórnarkosningar 2022
2
Áróðursbréfi um störf eiginmanns Hildar fyrir Jón Ásgeir dreift til sjálfstæðisfólks
Í aðdraganda prófkjörs Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík í mars var ómerktu dreifibréfi um eiginmann Hildar Björnsdóttur dreift til flokksmanna. Þar var rætt um vinnu manns hennar, Jóns Skaftasonar fyrir fjárfestinn Jón Ásgeir Jóhannesson. Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Jón Ásgeir verður hluti af prókjörsbaráttu í flokknum.
3
FréttirSveitarstjórnarkosningar 2022
3
Kosningapróf Stundarinnar er nú opið
Ítarlegasta kosningaprófið sem í boði er fyrir sveitarstjórnarkosningarnar 2022 býður upp á greiningu á svörum almennings og sigtun á mikilvægustu spurningunum.
4
Eigin Konur#80
Helga Sif og Gabríela Bryndís
Helga Sif stígur nú fram í viðtali við Eigin konur eftir að barnsfaðir hennar birti gerðardóm í forsjárdeilu þeirra og nafngreindi hana og börnin á Facebook. Helga Sif og börnin hafa lýst andlegu og kynferðislegu ofbeldi föðurins og börnin segjast hrædd við hann. Sálfræðingar telja hann engu að síður hæfan fyrir dómi. Nú stendur til að færa 10 ára gamalt langveikt barn þeirra til föðurins með lögregluvaldi. Gabríela Bryndís er sálfræðingur og einn af stofnendum Lífs án ofbeldis og hefur verið Helgu til aðstoðar í málinu. Ábyrgðarmaður og ritstjóri Eigin kvenna er Edda Falak.
5
Eigin Konur#81
Patrekur
Patrekur bjó með móður sinni og stjúpföður þegar hann reyndi alvarlega sjálfsvígstilraun. Helga Sif er móðir Patreks, en hún steig fram í viðtali við Eigin konur þann 25. apríl og lýsti ofbeldi föðurins. Patrekur stígur nú fram í stuttu viðtali við Eigin konur og segir sárt að ekki hafi verið hlustað á sig eða systkini sín í málinu. Ábyrgðarmaður og ritstjóri Eigin kvenna er Edda Falak.
6
Eigin Konur#83
„Móðir mín glímir við narsisíska persónuleikaröskun“
„Ég hef ekki upplifað venjulegt líf án ofbeldis í svo langan tíma, maður verður bara alveg dofin og ég hætti alveg að treysta fólki,“ segir ung kona í nýjasta þættinum af Eigin Konur. Hún lýsir þar ofbeldi sem hún varð fyrir af hálfu foreldra sinna. Hún segir mikið ofbeldi hafa verið á heimilinu sem hafi farið versnandi eftir að mamma hennar og pabbi skildu. Hún lýsir því meðal annars hvaða áhrif ofbeldið, sem hafi verið líkamlegt- og andlegt, hafi haft á skólagöngu hennar. „Þriðja árið mitt í MR var ofbeldið verst sem endaði með því að ég hætti í skólanum og bróðir minn fór í neyslu,“ segir hún og bætir við að á þessum tíma hafi hana ekki langað að lifa lengur. ,,Hún fann alltaf ástæðu til að öskra á mig og refsa mér. Hún faldi dótið mitt til þess að geta sakað mig um að hafa týnt því og reiðast mér þannig,“ segir hún og bætir við að hún hafi farið að efast um eigin dómgreind og hugsanir. Móðir hennar hafi hótað að henda henni út ef hún hlýddi ekki og einangrað hana frá vinum sínum. Hún segir lögregluna hafa haft afskipti af heimilinu og margar tilkynningar hafi verið sendar til barnaverndar og furðar sig á því af hverju enginn gerði neitt til að hjálpa þeim. Ábyrgðarmaður og ritstjóri Eigin kvenna er Edda Falak.
7
Aðsent
15
Þórarinn Hjartarsson
Hvaða stríð er háð í Úkraínu?
Þórarinn Hjartarsson skrifar athugasemd í tilefni skrifa Jóns Trausta Reynissonar um stríðið í Úkraínu.
Fyrri aukaspurning: Hér að ofan má sjá 18 ára gamla leikkonu í sínu fyrsta kvikmyndahlutverki í myndinni Age of Consent frá 1963. Hvað heitir hún? * Aðalspurningar: 1. Árið 1954 var karl einn í Bandaríkjunum spurður einfaldrar spurningar: „Hefur þú enga sómatilfinningu?“ Hver var spurður? 2. Hvaða þjóð er ríkjandi heimsmeistari í fótbolta kvenna? 3. En í fótbolta karla? 4. ...
Einkahlutafélag sem stofnað var af Jóni Gunnarssyni dómsmálaráherra og eiginkonu hans í mars keypti einbýlishús og 3,2 hektara lóð í Garðabæ á 300 milljónir mánuði síðar. Daginn áður komu nýir eigendur inn í félagið og Jón fór úr eigendahópnum. Konan hans er meðal eigenda og situr hún í stjórn félagsins ásamt syni þeirra og tengdadóttur. Stefnt er að byggingu 30-40 íbúða byggð. Fyrri eigandi reyndi margítrekað að fá að ráðast í sambærilega uppbyggingu en var alltaf hafnað af bænum.
Fréttir
Hermenn í stálverksmiðjunni: „Við látum ekki taka okkur lifandi“
Síðan í mars hefur ekki verið rafmagn, gas, nettenging eða rennandi vatn í Mariupol í Úkraínu. Þrátt fyrir það hafa hermenn þraukað í Azovstal, einni stærstu stálverksmiðju Evrópu: „Enginn bjóst við að við myndum halda þetta út svona lengi.“
Flækjusagan#36
Rússland I: Þurfa Rússar að óttast vestrið? Eða er það kannski öfugt?
Stuðningsmenn Rússa halda því gjarnan fram að eðlilegt sé að Rússar vilji hafa „stuðpúða“ í vestri — það er að segja Úkraínu — því svo margoft hafi rússneska ríkið og rússneska þjóðin verið nánast á heljarþröm eftir grimmar innrásir úr vestri.
Fréttir
Hvað vill Framsókn eiginlega í borginni og hverjir eru sammála?
Framsóknarfólk með Einar Þorsteinsson í broddi fylkingar þarf á endanum að beygja annað hvort til hægri eða vinstri, ætli flokkurinn sér í meirihluta. Málefnin ráða för, segir hann, en hvaða afstöðu hefur flokkurinn og hvar er samhljómur?
Fréttir
3
Embættismaður á hlut í félagi sem hann samdi við um hergagnaflutning
Utanríkisráðuneytið hefur flogið hergögnum til Úkraínu í á annan tug skipta undanfarna mánuði. Ráðuneytið vill ekki gefa upp hversu mörg flugin eru, hver kostnaðurinn sé eða hvað hafi verið flutt. Ráðuneytið telur ekkert óeðlilegt við að embættismaður sé hluthafi í flugfélaginu sem oftast var samið við. Sama félag er sakað um félagsleg undirboð og að brjóta kjarasamninga.
Þrautir10 af öllu tagi
754. spurningaþraut: Carter, Schliemann og hver?
Fyrri aukaspurning: Þessar hressu stúlkur kepptu í Eurovision í síðustu viku. Fyrir hvaða land? * Aðalspurningar: 1. Gríðarlega vinsælar teiknimyndasögur upprunnar í Belgíu fjalla um ævintýri þeirra Spirous og Fantasios. Hvað kallast þeir á íslensku? 2. Í hvaða landi er reggí-tónlistin talin upprunnin? 3. Hvaða fugl verpir stærstu og þyngstu eggjum í heimi? 4. Hversu þung eru þau egg að jafnaði?...
Fréttir
Vilja opna augu almennings fyrir neyð kvenna í vændi
Brynhildur Björnsdóttir, fjölmiðlakona og Eva Dís Þórðardóttir, leiðbeinandi hjá Stígamótum segja að samfélagið átti sig ekki á ömurlegri stöðu þeirra kvenna sem neyðist til að vera í vændi og að flestar þeirra beri af því varanlegan skaða. Í þættinum Eigin Konur segja þær frá bók um vændi á Íslandi sem kemur út innan skamms. Í henni eru meðal annars birtar reynslusögur sex kvenna sem hafa verið í vændi.
Eigin Konur#86
„Þeir eru að kaupa sér vald“
Brynhildur Björnsdóttir og Eva Dís Þórðardóttir segja í þættinum frá bókinni Venjulegar konur sem fjallar um vændi á Íslandi. Í bókinni sem Brynhildur skrifar er rætt við sex konur sem hafa verið í vændi á Íslandi og einn karl sem hefur keypt vændi. Eva Dís fékk hugmyndina að því að setja reynslusögur kvenna sem hafa verið í vændi í bók. Eva Dís og Brynhildur segjast vilja sýna að vændi jafnvel þótt það sé óþvingað, geti haft miklar og slæmar afleiðingar. Eva Dís segir lang flestar konur sem hafa verið í vændi séu ekki reiðubúnar að stíga opinberlega fram og á meðan svo sé hafi hún tekið að sér að tala fyrir þeirra hönd en Eva Dís var sjálf í vændi í Kaupmannahöfn um skeið. „Ég þurfti að vera búin að taka fjóra kúnna yfir daginn áður en ég fór að fá pening til þess að eiga fyrir auglýsingunum, til þess að borga fyrir leiguna á herberginu sem ég notaði á vændishúsinu, ég þurfi að borga símadömu og ákveðin verndargjöld inní skipulagða glæparstarfsemi. Það er fyrir utan, fatnað, smokka, sleipiefni og allt draslið sem maður þarf til að stunda þetta,“ segir Eva Dís. Hún segir að í Þýskalandi kosti vændi svipað og hamborgari á skyndibitastað og það sé líka mjög ódýrt að kaupa aðgang að líkama kvenna í vændi í Danmörku. „Fyrir mér er kynlífsvinna ekki orð,“ segir Eva Dís og Brynhildur segir að þeir sem kaupi aðgang að líkama kvenna séu alls ekki að kaupa kynlíf. „Þeir eru að kaupa sér vald. Þeir eru að kaupa sér réttinn á því að ganga yfir mörk,“ segir Brynhildur. „Við verðum að berjast gegn því að normalisera vændi, af því að það er bara ekkert normal við vændi,“ segir Brynhildur og bætir við að 90 prósent þeirra sem hafa verið í vændi upplifi það sem ofbeldi. Eva Dís og Brynhildur fara einnig yfir það í þættinum hvaðan hugmyndir okkar um vændi eru komnar og þá staðalímynd sem við höfum af konum í vændi. „Fólk heldur að þetta séu konur sem finnst kynlíf bara geggjað og þetta séu bara einhverjar kynlífsvélar,“ segir Brynhildur.
GreiningSveitarstjórnarkosningar 2022
1
Sjálfstæðisflokkurinn tapaði fylgi í 20 sveitarfélögum
Sjálfstæðisflokkurinn missti fylgi í 20 sveitarfélögum í nýafstöðnum kosningum. Þar af missti flokkurinn fylgi í þremur þeim fjölmennustu og sjö af tíu fjölmennustu sveitarfélögunum.
FréttirStórveldi sársaukans
4
Lífeyrissjóður harmar ábyrgð sína á ópíóðafaraldri
Lífeyrissjóðirnir sem fjárfestu í Actavis þegar fyrirtækið var stórtækt á ópíóðamarkaðinum í Bandaríkjunum segjast ekki hafa vitað um skaðsemi og villandi markaðssetningu morfínlyfjanna. Íslenskir lífeyrissjóðir högnuðust um 27 milljarða þegar þeir seldu fjárfestingarfélagi Björgólfs Thors Björgólfssonar hlutabréf í Actavis árið 2007, eftir að fyrirtækið var farið að selja morfínlyf í stórum stíl.
Þrautir10 af öllu tagi
753. spurningaþraut: Gabrielle Bonheur? Hver var Gabrielle Bonheur?
Fyrri aukaspurning: Hvaðan má ætla að konan á myndinni sé ættuð? * Aðalspurningar: 1. Hver skrifaði bækur sem vinsælar voru á sínum tíma um Dodda, Eyrnastóran vin hans og fleiri? 2. Hver er leikhússtjóri Borgarleikhússins? 3. Í hvaða landi er borgin Aleppo? 4. Ryð myndast þegar járn gengur í samband við ... hvað efni? 5. „Við áttum kaggann, þúfur og...
Þín áskrift hefur áhrif
Almenningur hefur viðhaldið Stundinni með áskriftum og styrkjum frá febrúar 2015. Með því að kaupa áskrift styrkir þú sjálfstæða rannsóknarblaðamennsku.
Athugasemdir