Í Kastljósþætti í síðustu viku, sem fjalla átti um mennta- og menningarmál í aðdraganda kosninga, birtist dapurleg en því miður raunsönn mynd – umræðan snerist nær eingöngu um menntamál, menningin var afgreidd í örfáum aukasetningum. Jafnvel listmenntun kom varla til tals nema sem viðskeyti þegar einn frambjóðandi benti á nauðsyn þess að efla verk- og listmenntun. Með góðum vilja mætti trúa að þegar minnst var á skapandi greinar hafi fólk meðal annars átt við menningu og listir, en því miður virðist þetta tískuhugtak vera algjör froða, ógagnsæ, óflokkuð ruslakista þangað sem hægt er að henda nánast hverju sem er. Ég legg til að menningin afþakki einfaldlega hlutdeild sína í þessu svartholi skapandi greina, tölum bara um listir og menningu áður en þau orð hreinlega hverfa úr orðræðunni, það er svo sannarlega ástæða til að óttast það.
En þótt það sé sárgrætilegt, og í raun niðurlægjandi, að þetta áhuga- og skilningsleysi stjórnmálaaflanna og fjölmiðlanna skuli vera borið á borð fyrir alþjóð á kjörtíma í Ríkissjónvarpinu kemur það okkur sem stöndum í hagsmunabaráttu fyrir samtök listafólks ekkert á óvart. Listir og menning eru niðursetningur á þjóðarheimilinu sem þó er í lagi að dubba upp við hátíðleg tækifæri til að skemmta gestum. Passa bara að hafa buxurnar nógu síðar til að fela skyrbjúginn. „Dansaðu fíflið þitt, dansaðu!“ söng Baraflokkurinn þegar ég var unglingur og þessu stefi skýtur ítrekað upp í kollinum á mér, því hvað erum við annað en bjánar að halda áfram að dansa og syngja og yrkja og skapa með svona 150 krónur á tímann við að framleiða menningarverðmæti, sem auk þess að vera ómetanleg skila beinhörðum hagnaði í ríkiskassann? Á meðan fíflið (þrátt fyrir hörgulsjúkdómana og á tóman maga) heldur áfram að dansa, gestum og öðru heimilisfólki til yndis og ánægju, virðist því miður lítill hvati til að gefa því sérstakan gaum eða óttast um velferð þess.
„Í umræddu Kastljósi var ekki einu orði minnst á íslenskan kvikmynda- og sjónvarpsiðnað en vöxtur og velgengni þeirrar greinar hlýtur þó að teljast einhvers konar kraftaverk.“
Í umræddu Kastljósi var ekki einu orði minnst á íslenskan kvikmynda- og sjónvarpsiðnað en vöxtur og velgengni þeirrar greinar hlýtur þó að teljast einhvers konar kraftaverk. Með kvikmyndasjóð á stærð við títuprjónshaus í samanburði við löndin í kringum okkur og ríkisfjölmiðil sem haldið er við hungurmörkin tekst okkur að framleiða samkeppnishæft leikið sjónvarpsefni sem sýnt er um allan heim og gríðarlegur og vaxandi áhugi og eftirspurn er eftir. Í þættinum var rætt um nauðsyn þess að styrkja máltækniátak til að sporna við útdauða íslenskunnar. Gott og gilt og afar brýnt mál en í millitíðinni væri hægt að grípa til mun ódýrari og fljótvirkari aðgerða – að styðja almennilega við framleiðslu á leiknu íslensku sjónvarpsefni sem hefur sýnt sig að stór hluti þjóðarinnar, börn, unglingar og þeir sem eldri eru, horfir á og vill meira af. Já, og restin af heiminum líka.
Þetta furðulega fálæti og vanþekking á málaflokknum bendir til þess að íslensk tónlist, myndlist, bókmenntir, sviðslistir, kvikmyndir ... þyki jafnsjálfsagt og kalda vatnið. Maður þarf ekki annað en skrúfa frá krananum til að fylla glasið – það kemur alltaf meira, einhver sér til þess, en á meðan maður getur svo auðveldlega svalað þorsta sínum spáir maður ekki í hvernig standi á því að maður skuli búa við þessi forréttindi.
Einu sinni heyrði ég af móður sem opnaði varla munninn öðruvísi en monta sig af því hvað sonur hennar væri stórkostlega vel heppnaður og framúrskarandi í alla staði. En bætti svo jafnan við: Já, og auðvitað hún Lóa líka. Með tímanum var dóttirin aldrei kölluð annað en Lóa líka. Í íslenskri stjórnmálaumræðu eru listir og menning aðeins hálfdrættingar á við Lóu. Það liggur við að það sé tilefni til að opna kampavínsflösku í hvert skipti sem málefni lista og menningar ber á góma, svo fátítt er það. Sorglegt.
Athugasemdir