„Robert Downey fékk sérstaka meðferð þegar hann sótti um uppreist æru,“ segir Bergur Þór Ingólfsson leikstjóri og faðir stúlku sem Robert braut gegn þegar hún var á unglingsaldri. Bergur og dóttir hans, Nína Rún Bergsdóttir, hafa ítrekað kallað eftir frekari upplýsingum um ferlið sem lá að baki þeirri ákvörðun að veita Robert uppreist æru, en upplýsingarnar hafa verið og eru enn takmarkaðar.

Umsókn Roberts sker sig úr 

Í gær var hins vegar birtur listi yfir afgreiðslu umsókna um uppreist æru, sem lagðar voru fram á tímabilinu 1995-2017. Eftir að hafa legið yfir þessum upplýsingum áttaði Bergur sig á því að mál Roberts Downey skar sig úr að einu leyti, því að afgreiðsla málsins tók mun lengri tíma en afgreiðsla annarra mála. Í því samhengi bendir Bergur á að þegar Robert lagði upphaflega fram beiðni um uppreist æru var ekki liðinn nægilega langur tími frá því að refsingu lauk til að hægt væri að samþykkja beiðnina. 

Í hegningarlögum er kveðið á um að fimm ár séu liðin frá því að refsingu lauk áður en hægt er að veita mönnum sem hafa framið alvarleg brot uppreist æru. Þegar umsókn Roberts var skilað inn voru heldur ekki liðin fimm ár frá því að seinni dómurinn yfir honum féll, þar sem hann var dæmdur fyrir brot gegn fimmtu stúlkunni, en var aðeins gert að greiða henni miskabætur. 

Þegar umsókn Roberts var loks tekin til afgreiðslu í ráðuneytinu hafði hins vegar nægur tími liðið til að hægt væri að veita honum umbeðna uppreista æru, enda uppfyllti umsóknin þar með öll lögformleg skilyrði; að viss tími sé liðinn frá því að dómur féll, að refsing hafi verið tekin út að fullu og viðkomandi hafi sýnt af sér góða hegðun frá þeim tíma. Til staðfestingar um góða hegðun eru lagðar fram upplýsingar úr sakaskrá og málaskrá lögreglu, auk þess sem tveir valinkunnir menn þurfa að votta um góða hegðun viðkomandi. 

Meirihluti nefndarinnar gekk af fundinum 

Ekki liggur fyrir hvaða valinkunnu menn vottuðu um góða hegðun Róberts, en málið var tekið til umræðu í stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd í gær. Þar voru gögn málsins lögð fram en fulltrúar meirihlutans í nefndinni, að formanninum undanskyldum, gengu af fundinum áður en honum lauk, án þess að skoða meðmælabréfin sem fylgdu umsókn Roberts. 

Áður hafði nefndin fundað með ráðuneytisstjóra innaríkisráðuneytisins, þar sem farið var yfir vinnuferlið sem liggur að baki því að fólki sé veitt uppreist æra. Í kjölfarið sagði Svandís Svavarsdóttir, þingkona og fyrrverandi ráðherra Vinstri grænna, að það hefði komið á óvart hvað ferlið væri vélrænt og að því þyrfti að breyta. Engum hefði verið synjað um uppreist æru, nema í þeim tilvikum þar sem lögformleg skilyrði hefðu ekki verið uppfyllt og tíminn sem liðinn væri frá brotunum væri of stuttur.

Í samantekt RÚV á þeim upplýsingum sem dómsmálaráðuneytið birti í gær kemur fram að sex nauðgarar, þrír barnaníðingar og þrír morðingjar eru á meðal þeirra 32 sem hafa fengið uppreist æru frá árinu 1995. Á sama tíma hefur 54 verið synjað um uppreist æru, öllum vegna þess að þeir uppfylltu ekki formskilyrði.

Tímalínan 

Bergur birtir tímalínu í málinu á Facebook-síðu sinni í kvöld. Þar segir hann meðal annars: „Það er bagalegt að hent sé í mann einhverjum upplýsingabrotum í máli sem hefur jafn mikil áhrif á líf fjölda fólks eins og raun ber vitni.“

Nýlega voru undirskriftir forseta og ráðherra á umsókn Roberts birtar. Áður hafði forsætisráðherra ranglega sagt í viðtali við RÚV að hann hefði tekið við málinu eftir það fékk hefðbundna meðferð í ráðuneytinu. Það var ekki leiðrétt fyrr en rúmum mánuði síðar. 

Í gær var listi dómsmálaráðuneytisins síðan birtur. „Þar sést að öll mál hafa verið afgreidd á innan við ári nema eitt. Mál Robert Downey. Það var afgreitt á tveimur árum. Málið er frávik frá eðlilegri afgreiðslu. Þess vegna er réttlætanlegt að það mál sé skoðað sérstaklega í stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd og nefndarmenn ættu ekki að forðast það eins og heitan eldinn og ganga burt af fundi með lokuð augu eins og gerðist í dag,“ segir Bergur. 

Hann bendir á að: 

15. maí 2008 var Róbert Árni Hreiðarsson dæmdur í þriggja ára óskilorðsbundið fangelsi fyrir alvarleg kynferðisbrot gagnvart fjórum stúlkum. Um leið var hann sviptur lögmannsréttindum í Hæstarétti.

Í dómsorði kom fram að brotavilji ákærða hafi verið einbeittur og að hann hafi haldið brotum sínum áfram eftir að honum var kunnugt um að hann væri grunaður um kynferðisbrot gegn stúlku. Þá var litið til þess að hann var starfandi lögmaður og annaðist hagsmunagæslu fyrir brotaþola í sakamálum og sinnti verjendastörfum í kynferðisbrotamálum. Þegar dómur féll lá fyrir dómsbeiðni í héraði að hann yrði skipaður verjandi manns sem var ákærður fyrir kynferðisbrot gegn barni. 

Í febrúar 2009 hóf Róbert afplánun í fangelsinu á Akureyri. 

Í maí 2010 var Róbert Árni dæmdur fyrir samskonar brot gegn fimmtu stúlkunni. Hann var dæmdur til að greiða henni 300 þúsund króna miskabætur en var ekki gerð nein refsing. 

Árið 2011 lauk Róbert afplánun, eftir að hafa setið af sér tvo þriðju af dómnum. 

Árið 2014 sótti hann um uppreist æru. 

16. september 2016 veitti forseti Íslands Robert Downey uppreist æru, eftir að umsókn hans hafði verið afgreidd í ráðuneytinu. 

Í júní 2017 fellst Hæstiréttur á að Robert Downey endurheimti lögmannsréttindin á þeim forsendum að hann hafi óflekkað mannorð.

Umsókn Roberts lá lengi í ráðuneytinu

Bergur bendir einnig á að í skjalinu sem dómsmálaráðuneytið birti í gær kemur fram að umsóknum um uppreist æru er synjað af ýmsum ástæðum, meðal annars vegna þess að nægur tími frá því að refsingu lauk er ekki liðinn.

Umsókn RobertsSkjáskot af lista ráðuneytisins. Þarna má sjá að umsókn Roberts var lögð fram árið 2014 en ekki afgreidd fyrr en 2016.

Mynd: Bergur Þór Ingólfsson

Nokkrar umsóknir um uppreist æru voru afgreiddar í ráðuneytinu árið 2014, sama ár og Robert sendi sína umsókn inn. Tveimur var synjað um uppreist æru, en ekki er hægt að sjá hversu lengi umsókn þeirra hafði legið inni í ráðuneytinu. Auk Roberts lögðu þrír inn umsókn um uppreist æru árið 2014. Tveir fengu umsóknir sínar samþykktar sama ár en einn beið til ársins 2015. Af öllum þeim sem hafa fengið uppreist æru á þessu tímabili virðist enginn hafa beðið jafn lengi og Robert eftir afgreiðslu sinna mála. 

Um þetta segir Bergur: „Mál Roberts fær ekki neitun 2014 þótt ekki séu liðin fimm ár frá því að dómur er úttekinn eins og lög kveða á um og virðist vera reglan um aðra umsækjendur.

Hann fær heldur ekki neitun árið 2015 þrátt fyrir að tíminn sé ekki liðinn en hann lauk fangelsisvist árið 2011 og fimm ár þurfa að líða frá því að dómur sé að fullu út tekinn.

Umsókn hans er látin liggja inni í ráðuneytinu til ársins 2016 og forseti skrifar undir uppreist æru hans 16. september það ár.“

Óþolandi að upplýsingum sé haldið frá þeim 

Þá hvetur Bergur nefndarmenn í stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd til að birta allar upplýsingar sem liggja fyrir í málinu, því það sé óásættanlegt fyrir brotaþola Roberts og aðstandendur þeirra að þurfa að raða saman brotunum á eigin spýtur, í tilraun til að skilja hvernig það gat gerst að maður með þessa brotasögu fær uppreist æru. 

Þarna sé um augljóst frávik að ræða, sem hvorki dómsmálaráðuneytið né stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd hafa komið auga á. Það sé mat brotaþola Roberts og aðstandenda þeirra. 

„Við höfum upp á eigin spýtur og með hjálp fjölmiðla þurft að raða saman þeim litlu brotum sem mjatlað er í okkur. Það er því óþolandi að upplýsingum sé haldið frá okkur og krefjumst þess að fá allar upplýsingar um málið fram í dagsljósið, þar á meðal umsagnir og nöfn hinna valinkunnu. Ef stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd telur það brjóta jafnræðisreglu biðjum við um sömu upplýsingar um öll mál af sama toga.“