Jón Sigurðsson (fæddur 17. júní 1811) tók forystu í sjálfstæðismálum Íslendinga með Hugvekju til Íslendinga sem hann birti í Nýjum félagsritum árið 1848. Þá hafði andi frelsisbyltingar (og kommúnisma) gengið ljósum logum um Evrópu og meðal annars leitt til þess að nýr Danakóngur, Friðrik sjöundi, lagði af konungseinveldið, sem hafði verið við lýði í landinu í tvær aldir.
Konungdæmið var stjórnarskrárbundið þaðan í frá („constitutional monarcy“ á ensku), en á Íslandi var það hugtak þó nefnt „þingbundið konungdæmi“ – kannski af því íslensk yfirstétt og þjónar hennar fékk sig ekki til að horfast í augu við að réttindi alþýðufólks skyldu eftirleiðis bundin við stjórnarskrána eina, heldur varð að troða þingi og þingmönnum þar inn á milli sem sérstöku valdi.
Seldu frelsi þjóðar sinnar
Jón Sigurðsson hafði áhyggur af því að Íslendingar yrðu út undan þegar Danir fengju aukin réttindi og því skrifaði hann Hugvekju sína til að hvetja þá til dáða og fá þá til að krefjast eigin réttinda, sem ekki færu að öllu saman við kröfur og þarfir Dana. Athyglisvert má heita að Jón virðist strax í Hugvekju sinni hafa áhyggjur af því að „oddvitar þjóðarinnar“ myndu ekki standa sig í réttindabaráttu þjóðarinnar.
Hann skrifaði að „konungi er ekki ætlanda að hann vilji neita þjóð vorri um þau réttindi, sem hann veitir öðrum þegnum sínum“, en bætti svo við þessari hryssingslegu hvatningu til „oddvitanna“ innanlands:
„[E]nda er líka það ætlanda þeim sem eru oddvitar þjóðarinnar, að þeir láti ekki slíkt tækifæri [til aukinna lýðréttinda] hjá líða ónotað, og leiði með því engu vægari dóm yfir sig en [þann sem] með réttu er felldur yfir þeim, sem seldu frelsi þjóðar sinnar fyrir vesæla nafnbót og gáfu það síðan fyrir minna en ekkert.“
„... eins og hún ætti það allt“
Íslenskir málshefjendur hafa löngum fallið í þá gryfju að vilja heimfæra orð Jóns Sigurðssonar upp á sínar aðstæður og sínar skoðanir. Best að passa sig á því. Samt er óneitanlega merkilegt hve fáu þarf að breyta í Hugvekjunni til að þau hljómi kunnuglega í okkar eyrum. Jón hugleiðir til dæmis af hverju danskir áhrifamenn átti sig ekki á nauðsyn þess að Íslendingar fái sérstök réttindi í konungdæminu og segir af því tilefni:
„Af því að Ísland hefur verið með Danmörk svo lengi, og enginn getur sagt annað en að stjórnin hafi ekki hlífzt við að fara með landið og þjóð vora eins og hún ætti það allt með húð og hári, og vér þolað og þagað, þá er það [skiljanlegt að] margir kynnu að halda að Íslandi væri eins varið í öllum greinum eins og hverju héraði í Danmörku sjálfri.“
Oddvitar alþýðunnar? Þjónar auðstéttarinnar*
Nú stefnir í að auðvaldsherrum ætli að takast að bæla alþýðuna niður aftur tæpum 200 árum eftir að andi frelsisbyltingar (og kommúnismans) gekk ljósum logum árið 1848. Ríka fólkið hefur náð vopnum sínum og hin fámenna yfirstétt er ríkari en nokkru sinni fyrr – hér á Íslandi sem annars staðar. Og hún leitar þjóna sinna víðar en áður, og finnur þá á ótrúlegustu stöðum.
Sumir þeirra sem vilja telja sig „oddvita alþýðunnar“ ganga glaðir til leiks í Alþingisgarðinum að bæla niður nýja stjórnarskrá sem þó gæti styrkt að svo mörgu leyti vígstöðu alþýðunnar gegn vaxandi ofurvaldi hinna ofsaríku.
Nú þegar er kannski síðasta tækifærið að hamla gegn hinni nýju valdastétt áður en hún njörvar niður einveldi sitt.
Og stærsti stjórnmálaflokkur landsins hlær við háðslega þegar eitt helsta fyrirtæki auðvaldsins sýnir klær sínar.
Og þjónarnir kinka kolli, brosa og tala um eitthvað annað.
Brauð og leikar
Og alþýðan skal svo una sér við brauð og leika á Facebook og ímynda sér að hún sé frjáls meðan hertogar auðvaldsins sanka að sér æ meiri völdum, æ meiri auði, og þjónarnir gera sér vonir um klapp á kollinn og góð eftirlaun á hjáleigu sinni.
Af því að alþýðan hefur verið með yfirstéttinni svo lengi og enginn getur annað sagt en að ríka fólkið hlífist ekki við að fara með landið og þjóð vora eins og hún ætti það allt með húð og hári, og vér höfum þolað og þagað, þá er það einnig nokkur vorkunn þótt margir kynnu að halda að Ísland væri ekki annað en hvert annað hérað í hertogadæmum auðvaldsins.
„Vér höfum þolað og þagað.“
Er ekki kominn tími til að hætta því? Áður en við leyfum þjónum auðstéttarinnar að selja frelsi okkar fyrir vesæla nafnbót og gefa það síðan fyrir minna en ekkert?
Athugasemdir