Tvö morð voru – að því er virðist – framin í kófinu. Tvær konur voru drepnar. Ég veit annars nánast ekki neitt um þau mál vegna þess að fjölmiðlar landsins hafa látið sér nægja að birta fáorðar fréttatilkynningar frá lögreglunni um þessi mál.
Einhvern tíma verður væntanlega ákært í málunum, þá munu fjölmiðlar væntanlega láta sér nægja að birta fáorðar fréttatikynningar ákæruvaldsins um þau.
Síðan koma þau fyrir dóm – ég ætla að gefa mér það – og þá munu einn eða tveir fjölmiðlar senda starfsmenn sína í réttarsal til að fylgjast með, þótt fréttamenn í réttarsal sæti vaxandi hömlum, en aðrir munu láta sér nægja að birta fáorðar fréttatilkynningar um málið.
Mættir á vettvang
Sú var tíð að flest íslensku blöðin lögðu metnað sinn í að birta vandaðar og ítarlegar fréttir af lögreglu- og glæpamálum, en af einhverjum ástæðum er það nú að langmestu leyti liðin tíð. Það er orðið mjög sjaldgæft, og eiginlega gerist það alls ekki, að blaða- eða fréttamenn fari á vettvang einhverra glæpamála og fjalli um þau á sjálfstæðan hátt, ræði við fólk sem kemur við sögu, setji málin í samhengi, gefi fólki færi á að fylgjast með rannsókn og jafnvel mynda sér sjálft skoðun á því sem gerst hefur, eða er að gerast.
„Hin erfiðu og sorglegu mál samfélagsins koma okkur við“
Í stað þess láta fjölmiðlar sér sem sagt nægja að birta fáorðar fréttatilkynningar frá lögreglunni.
Þeir eru til sem munu halda því fram að þetta sé góð þróun. Glæpamál, tala nú ekki um morðmál, séu hörmuleg mál um skelfilega persónulega harmleiki sem „eigi ekkert erindi“ við annað fólk.
Dagbók lögreglunnar
Ég er aftur á móti þeirrar skoðunar að hin undarlega hnignun lögreglufrétta í fjölmiðlum sé slæm, meira að segja mjög slæm. Kannski byrjaði þessi hnignun þegar lögreglan fór að birta dagbókarfærslur á netinu þar sem verkefni sólarhringsins á undan voru rakin. Þetta voru yfirleitt prýðilegar samantektir, meira að segja iðulega kryddaðar húmor, og það var einfalt mál fyrir metnaðarlitla fjölmiðla að birta þetta bara orðrétt.
Lögreglublaðamenn fjölmiðlanna, sem höfðu eytt áratugum í að koma sér upp samböndum, kynnast innviðum bæði lögregluyfirvalda og undirheima og höfðu orðið nær óaðfinnanlega tilfinningu fyrir því sem var að gerast, þeir urðu allt í einu óþarfir.
Fréttatilkynningar „upplýsingadeildanna“
Í stað þess að halda úti slíkum mönnum var miklu billegra að birta bara fréttatilkynningar og dagbækur lögreglunnar.
Sama er að gerast miklu víðar í stjórnkerfinu. Ráðuneyti og helstu stofnanir halda nú úti furðulega fjölmennum „kynningardeildum“ eða „upplýsingadeildum“ sem birta jafnvel eitthvað sem kallað er „fréttir“ en eru auðvitað bara fréttatilkynningar og bak við birtingu þeirra á netsíðum „upplýsingadeildanna“ geta verið alls konar sjónarmið.
Jafnvel að bæla upplýsingar niður eða drepa þeim á dreif.
En alltof margir fjölmiðlar taka alltof oft gagnrýnislaust við þessu og birta.
Þrautreyndir fjölmiðlamenn
Í þessum kynningar- og upplýsingadeildum sitja gjarnan á fleti þrautreyndir frétta- eða fjölmiðlamenn sem voru orðnir leiðir á að vinna fyrir lúsarlaun á fjölmiðlunum, og kjósa frekar að matreiða fréttatilkynningar út frá hagsmunum stofnana og ráðuneyta á góðu kaupi í dagvinnu – jafnvel þó það kosti einstaka sinnum að maður þarf að halda regnhlíf yfir ráðherra.
Fjölmiðlar eru sem betur fer ekki enn dauðir úr öllum æðum. Þeir sinna vel fréttum af stjórnmálum, efnahagsmálum og mörgum samfélagsmálum. En á of mörgum sviðum hafa þeir hörfað – og augljósasta dæmið eru lögreglumálin.
Furðulegt metnaðarleysi
Með fullri virðingu fyrir lögreglunni, þá er það ekki og á ekki að vera hlutverk hennar að matreiða upplýsingar um erfiðustu mál samfélagsins oní fólk. Og það er furðulegt metnaðarleysi hjá fjölmiðlunum – hvað sem líður erfiðu rekstrarumhverfi – að hafa látið þetta gerast, og á of mörgum sviðum taka gagnrýnislaust við fréttatilkynningum frá hinu opinbera.
Hin erfiðu og sorglegu mál samfélagsins koma okkur við, ekki síður en hin gleðilegu. En alveg sérstaklega, þá megum við aldrei – bara ALDREI – fallast á að það sé hlutverk yfirvalda að deila út til okkar upplýsingum. Þá mun það sjónarmið breiðast út hægt en örugglega. Og það er hættulegt.
Athugasemdir