Nú má segja að fyrri hálfleik í baráttu okkar við COVID-19 sé lokið og staðan sé 0-0. Við höfum náð góðum árangri í að hemja veirunna, en hún leikur enn lausum hala og setur þannig heilbrigðiskerfið undir mikið álag. Sóttvarnayfirvöld eru að vinna eftir því að hægja á veirunni nógu mikið til að heilbrigðiskerfið ráði við ástandið. Einnig hafa þau lýst vonum um að það mætti ná upp hjarðónæmi.
Í athyglisverðri innsendri Morgunblaðs grein Jóns Ívars, prófessors við Harvard háskóla, bendir hann á að við megum búast við að vera í núverandi ástandi í minnst eitt ár í viðbót. Hann segir: „Ef við gerum ráð fyrir því og gefum okkur að 300 sýkist á hverjum degi (ágiskun) þá tekur tæplega eitt ár að mynda hjarðónæmi á Íslandi ef við miðum við að 100.000 sýkta þurfi til þess“.
Eins og Jón bendir á þá þurfum við 300 sýkingar á dag. Nú hafa mæld smit ekki farið yfir 100 á einum degi hingað til, hjarðónæmi á einu ári virðist því afar fjarlægt markmið og ég tala nú ekki um á skemmri tíma. Mótefnamælingu mun gefa skýrari mynd á það hversu margir eru í raun að sýkjast.
Það eru tveir hópar sem þola þessa hægingarleið sérstaklega illa. Fyrri hópurinn er fólk sem vírusinn setur í talsverða lífshættu, til að fá hugmynd um hversu stór sá hópur er þá eru 67 ára og eldri 45 þúsund manns. Annar hópur sem er útsettur fyrir þessari leið eru heilbrigðisstarfsmenn, en 15% innlagna á Spáni vegna vírusins eru heilbrigðisstarfsmenn. Á fréttamannafundi á vikunni talaði Alma landlæknir um að það væri farið að gæta þreytu hjá heilbrigðisstarfsfólki. Við erum samt líklega rétt byrjuð að reima skóna fyrir maraþonhlaup, það lítur því hreint ekki vel út með framhaldið.
Er til betri leið?
Íslenskum stjórnvöldum hefur verið hrósað fyrir að vera ekki með puttana í skipulagi sóttvarna og láta vísindamenn um það. Það er almennt líklega rétt hrós, en í núverandi ástandi er ljóst að vísindasamfélagið er klofið í viðbrögðum við vírusunum. Vesturlönd hafa unnið eftir því að hægja á veirunni en Kína (Asía) hafa unnið að því að bæla veiruna.
Mér þykir einboðið í þannig ástandi að yfirvöld kynni sér hvaða rök sóttvarnavísindamenn frá Kína hafa fyrir bælingu. Sérstaklega á þetta við í ljósi þess að þetta er þriðji Corona vírusinn sem herjar á Kína, á meðan Evrópa hefur sloppið til þessa. Vísindamenn frá Kína hafa því meiri reynslu í að takast á við faraldra af þessu tagi. Nú hafa ekki minni þjóðir en Ítala, Spánn og Bretland beðið Kínverja um hjálp og hafa þeir brugðist hratt við þeim óskum. Ég teldi því eðlilegt að íslensk stjórnvöld biðji Kínverja um ráðgjöf um hvernig best sé að haga baráttunni við vírusinn. Í framhaldinu gætum við fengið þeirra mat á því hvort það sé fýsilegur kostur að bæla vírusinn á Íslandi og einnig að fá plan um það hvernig við gætum haldið honum frá Íslandi eftir bælingu. Ég hefði haldið að þar sem þeim tókst að bæla vírusinn í fjölmennasta landi heims muni okkar strjálbýla fámenna eyja vera góður kandidat. Nú eru Kínverjar í þeim fasa að halda vírusnum frá landinu og verður örugglega nóg að gera í þeim efnum í þessu stóra landi, mun sú reynsla eflaust nýtast okkur.
Það er ýmislegt sem gefur tilefni til að halda að bæling muni ganga vel hjá okkur. Við erum í línulegum vexti nýrra sýkinga, þökk sé öflugri innlendri vinnu, helmingur þeirra sem greinist er nú þegar í sóttkví og við erum að mæla mikið. Kínverska sóttvarnateymið tekur því við góðu búi. Bælingin gæti því tekið styttri tíma en þær sjö vikur sem það tók Kínverja að bæla hjá sér enda eru þeir aðeins fleiri og veiran var í veldisvexti þegar þeir byrjuðu. Versta sviðsmynd væri að það tækis ekki fyrr en í lok maí, en líklegt að þetta gæti gengið mun hraðar vegna góðra aðstæðna.
Það mun taka mikið á að bæla veirunna, gera má ráð fyrir að öllu verði lokað nema því allra mikilvægast og algert samkomubann. Það verður þó að líta til þess að sjaldan hefur leti fyrir framan Netflix eða góða bók vera jafn réttlætanleg, þannig að kannski er þetta ekki eins erfitt og virðist við fyrstu sýn.
Bældur vírus, hresst atvinnulíf
Þegar veiran hefur verið hrakin af landinu í maí, þá verða minnst tvö veirufrí lönd, við og Kína.
Þótt að fáar þjóðir verði veirufríar þá hafa þessar sömu þjóðir líka um fáa staði að velja til að ferðast á. Við yrðum því einn af fáum veirufríum áfangastöðum fyrir fjórtánhundruð milljóna þjóð!
Ferðalög frá þjóðum sem væru ekki búin að bæla veiruna yrðu að vera takmörkunum háð, allir í tveggja vikna sóttkví. Í raun myndi heimurinn þetta sumarið skiptast upp í veirufríar þjóðir og síðan hinar.
Ferðalög milli sýktra svæði eru að mínu mati ekki að fara verða mikil. Hversu mikið af túristum frá sýktum löndum sem fara ekki í sóttkví þolir heilbrigðiskerfið? Við treystum okkur ekki einu sinni núna til að hleypa fólki í bústað.
Hvað er það versta sem gerist ef bæling mistekst?
Að við fækkum nýjum tilfellum sýkingar en náum ekki að úthýsa veirunni. Það verður þó aldrei verra en svo að við minnkum álag á heilbrigðiskerfið og björgum nokkrum lífum. Ef menn hafa áhyggjur af því að við seinkum hjarðónæmi, þá er heilbrigðiskerfið takmarkandi þáttur þar, það mun ekki standa á veirunni að fylla þau rúm sem losna.
Hvað ef við næðum að bæla veirunna en hún kæmi aftur? Þá er hægt að nota sóttvarnagirðingar til að króa hana af án þess að leggja allt landið undir í baráttuna, við munum nýta reynslu Kínverja til að skipuleggja þær varnir.
Það þarf ekki að fjölyrða um hvaða áskoranir núverandi aðgerðir gegn veirunni hafa í för með sér, 15% atvinnuleysi, tugir þúsunda í ótímabundinni sóttkví, látið fólk og enginn endir á ástandinu í sjónmáli.
Bælingarleiðin hefur skýrt markmið, að reka vírusinn úr landi. Skýra lokadagsetningu sem ætti ekki að hnikast mikið, maílok. Ágóðinn af aðgerðunum er líka mjög skýr, allur almenningur mun geta notið sumarsins saman án hafta, líka viðkvæmi hópurinn. Góðar líkur eru á mjög spennandi ferðamannasumri með tíðum ferðum milli ósmitaðra landa sem ætti að rétta við efnahaginn.
Vonandi er ekki litið á þessi skrif sem gagnrýni á það sem hefur verið gert hingað til, því ég tel að allir, þríeykið, almenningur, heilbrigðisstarfsmenn, sjálfboðaliðar og rauði krossinn séu að standa sig rosalega vel. Við erum öll í þessu saman og munum áfram þurfa að vera öll í þessu saman.
Hefjum stórsókn gegn veirunni
Þetta er tillaga um hvernig við getum hafið stórsókn gegn veirunni og unnið seinni hálfleik. Íslendingar eru hamhleypu þjóð og ég held það muni hentar okkur betur að ráðast gegn þessari veiru en að láta hana herja á okkur svo mánuðum skipti með tilheyrandi dauðsföllum.
Það eru fleiri þjóðir farnar að hugsa um harðari aðgerðir. Færeyingar ætla að bæla veiruna, raunar var þar ekkert nýtt smit á síðast sólahring, þeir hafna hjarðónæmis leiðinni og telja hana kosta of mörg dauðsföll! Einnig er Singapore að skipta yfir í miklu harðari aðgerðir gegn veirunni þrátt fyrir að hafa staðið sig einna best í að hemja veiruna. Ég tel að það sé bara tímaspursmál hvenær fleiri lönd munu feta þessa bælingarleið enda er að verða ljóst að hjarðónæmi kostar miklar fórnir.
Kæru stjórnvöld, við höfum mikla reynslu í nýtingu jarðhita og hafa Kínverjar leitað eftir samstarfi við okkur á því sviði. Kínverjar eru hinsvegar sérfræðingar í að bæla hættulegar veirur, en þær gjósa þar reglulega upp. Þetta er ekki tími fyrir þjóðrembing, að við kunnum allt best. Lærum af þessum reyndu veirubönum. Vinsamlegast hafið samband við kínverska sendiráðið og biðjið um ráðgjöf. Það eru mannslíf í húfi, hefjum sóknina strax um páskanna, sumarið nálgast!
Athugasemdir