Það er auðvitað táknrænt, og kannski svolítið viðeigandi, að 100 ára afmælishátíð fullveldisins hafi verið haldin af litlum hópi þingmanna og nátengdra - sem þjóðin fékk að fylgjast með úr fjarska.

Baráttan fyrir fullveldi og sjálfstæði var auðvitað alltaf sveipuð og römmuð í rómantískum ljóma íslensku þjóðarinnar; sögu hennar, bókmennta og tungu. Í reynd tryggðu sambandslögin 1918, og fullveldisstjórnarskráin sem henni fylgdi, hins vegar fyrst og fremst fullveldi íslenska þingsins gagnvart danska ríkinu.

Stjórnarskráin sú fjallaði - og fjallar enn - fyrst og fremst um fullveldi þingsins; friðhelgi þingmanna og forræði þeirra yfir (flestum) innlendum málefnum, m.a. eigin lögmæti. Fáum orðum er farið um þjóðina.

Það má enda halda því fram að hin pólitíska barátta fyrir fullveldi hafi aðallega snúist um baráttu íslensks yfirvalds gegn dönsku yfirvaldi - þar sem því íslenska var ljáð  sú glæsta staða þjóðarinnar, sem sjálfstæðisbaráttan hafði skapað í hugum hennar.

Sennilega var það þess vegna sem íslensku yfirvaldi leyfðist lengi eftir fullveldi og sjálfstæði skýr spilling og frændhygli; að taka gæði ríkisins í hendur forkólfa stjórnmálaflokkanna og vina þeirra, ráða mestallri atvinnu í landinu og deila henni eftir flokksskírteinum og fara með stjórn landsins eftir geðþótta og frændsemi. Þar fékk þjóðin litlu ráðið.

Ríkisfyrirtækin, bankarnir og kvótinn til að veiða fiskinn í landinu fór ekki í jafnræði til fullvalda þjóðar - heldur eftir geðþótta til góðvina þingmanna og ráðherra. Og þó eitthvað hafi breyst, hefur fullveldið haldið sig þar.

Á okkar tímum er það enn svo að þegar samfélagið hrynur og þjóðin krefst breytinga á nýjum grunni, lítur þingið enn á það sem í sínu fulla valdi að ákveða hvort, hvernig og hvenær þær breytingar verða. Þingið er fullvalda - og víst móðgun að gefa í skyn að það fullveldi geti legið annars staðar.

Þegar þjóðin semur sér stjórnarskrá og tveir/þriðju hlutar kjósenda kjósa að hún liggi til grundvallar nýrri stjórnarskrá landsin, en þingið ákveður að sópa henni til hliðar svo ekkert bólar á henni í sex ár. Þá má spyrja sig hvar fullveldið liggur í raun.

Þegar þingmönnum finnst sjálfsagt að koma sér til valda út á loforð um þjóðaratkvæðagreiðslur sem þau síðan hundsa eftir kosningar; þegar þau ganga til kosninga sem höfuðandstæðingar flokks sem þau síðan skríða í stjórn með við fyrsta tækifæri, og þjóðin getur ekkert aðhafst. Hvar er fullveldið þá?

Þessi viðvarandi fúi í grunnstoðum íslensks samfélags á það til að gleymast - þegar gengishagnaðurinn streymir inn og svona. Þegar við finnum minna fyrir vandanum á eigin skinni, þó við vitum innst inni að hann getur steypst yfir okkur aftur eftir því sem stoðin rís hærra.

Aldarafmæli fullvalda þingsins er hins vegar ágætis tilefni til að minnast þess, að baráttan fyrir fullveldi þjóðarinnar er enn í fullum gangi.

Mynd: Rúv