Þýski hugsuðurinn Helmuth Plessner varð að flýja land þegar Hitler tók völdin. Í útlegðinni setti hann saman bók um vanþróun Þýskalands og kallaði „Die verspätete Nation“, „Þjóðinni sem seinkaði“. Þjóðverjar hafi nútímavæðst seinna en nágrannalönd þeirra. Þegar upplýsingaröld hófst og frjálslyndi jókst í Frakklandi og Bretlandi hafi Þýskaland verið að molna niður í smáríki þar sem furstar voru allsráðandi. Þjóðverjum...

Undanfarið hef ég bloggað talsvert bæði um vísindaheimspekinginn Thomas Kuhn og samvinnuhæfni. Tengja má kenningar hans þeirri hæfni, ég mun rökstyðja að hann setji samvinnuhæfni í forsæti vísindanna. Kuhn enn og aftur Eins og segir í fyrri færslum telur Kuhn að hryggjarstykki vísinda sé venjuvísindi (e. normal science). Venjuvísindamenn tryðu blint (eða a.m.k. sjóndapurt) á vissar grundvallarforsendur, þeirra menning er...

Í þessari færslu hyggst ég ræða um ýmsar hliðar samvinnuhæfni, hefja mál mitt á að tala um verkalýðshreyfingu og samvinnuhæfni, víkja svo að tengslum hennar við þjóðernisstefnu. Verkalýðshreyfing og kjarasamningar Norski hagfræðingurinn Steinar Holden var fenginn af verkalýðshreyfingunni til að skrifa úttekt á íslenskum kjarasamningum. Hann segir að í Skandinavíu sé framleiðslugeirinn látinn semja fyrst og niðurstaðan gefur merki...

Lesendur muna kannski að ég skrifaði færslu um gagnrýni Paul Krugmans á hugmyndina um samkeppnishæfi ríkja. Í þessari færslu hyggst ég velta því fyrir mér hvort vit sé í því að tala um samvinnuhæfni samfélaga. Ætla má að samvinnuhæfni sé lítil í löndum þar sem blóðugar borgarastyrjaldir geisa, mikil í landi eins og Noregi þar sem menn sammæltust um að...

Um þessar mundir eru 115 ár síðan heimspekingurinn Karl Popper fæddist og 95 ár síðan vísindaheimspekingurinn og –sagnfræðingurinn Thomas Kuhn var í heiminn borinn. Þeir leiddu saman hesta sína á frægri ráðstefnu í London árið 1965 og voru ósammála um eðli vísindanna. Fyrst mun ég ræða það helsta sem greinir kenningar þeirra að, svo mun ég vega að furðukenningu íslenskra...

Tíminn líður, tuttugastaogfyrsta öldin er að verða fullorðin. Og kominn tími til að velta fyrir sér bestu listaverkum aldarinnar. Forsendur matsins Ég hyggst ræða kvikmyndalist hér og kynna minn bestumyndalista. Um er að ræða leiknar kvikmyndir í fullri lengd, þannig að teiknimyndir, sjónvarpsþættir og heimildamyndir koma ekki við sögu. Ég beini sjónum mínum aðallega að „alvarlegum“, iistrænum myndum og met...

Ég ætlaði að svara Ernu Ýr fyrir löngu en gleymdi því. Hér kemur svar mitt: Erna Ýr Öldudóttir þeysir inn á ritvöllinn og fordæmir jafnaðarstefnu í greininni Helstefna jöfnuðar. Hún finnur jafnaðarstefnu það meðal annars til foráttu að jafnaðarmenn eigi erfitt með útskýra hvað átt sé við með jöfnuði. Erfitt sé að fá þá til að nefna „einhverjar mælanlegar,...

Margir lesenda kannast eflaust við hasamyndaleikarann Chuck Norris sem var Charles Bronson fátæka mannsins. Hann lék Walker, Texas Ranger um nokkurt skeið, var mest í því að berja á bófum með austurlenskum bardagabrögðum en notaði rólegu augnablikin til að koma stjórnmálaskoðunum sínum á framfæri. Í einum þættinum staðhæfði hann að Bandaríkin notuðu stórfé í aðstoð við önnur lönd, fé sem...

Stundin birtir í dag napra úttekt á íslenskri auðlindastöðu: Ef við hefðum auðlindurentu að norskum sið yrðu orkufyrirtæki að borga sjö milljarð krónur á ári. Í stað þess eru skattar stöðugt lækkaðir á fyrirtæki sem að auki flytji arðinn úr landi með klækjum. Ekki virðist slík auðlindastefna ríða fyrirtækjum í norskum raforkuiðnaði á slig. Því má ætla að fyrirtæki starfandi...

Þýski heimspekingurinn Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) var með fjölhæfari mönnum. Hann átti m.a. þátt í því að skapa örsmæðarreikning (calculus) sem margir lesenda kannast við. En margt í heimspeki hans orkar einkennilega á nútímafólk. Hann segir að grunneining tilverunnar séu „mónöður“ sem hafi bæði efnislega og huglæga eiginleika. Þannig megi finna huglæga eiginleika í örsmáum skömmtum í dauðu efni, rétt...

Fákeppni á Íslandi er mjög til umræðu þessa dagana og er það í sjálfu sér vel. Gallinn er sá að álitsgjafar tala eins og fákeppni sé séríslenskt fyrirbæri og telja sig jafnvel geta fundið rætur hennar í séríslenskri sögu. Þeir gefa sér líka að fákeppni sé ávallt af hinu illa. Ég hyggst nú sýna fram á að fákeppni sé um...

Fyrir nokkrum árum skrifaði Gunnlaugur Jónsson mikla mærðarvellu um frjálshyggjuna. Hún væri miðju- og friðarstefna, einna helst í anda kristni og daóisma. En eins og ég mun reyna að sýna fram á fer Gunnlaugur villur vegar, hann skilur ekki að frjálshyggjan er dæmd til að grafa undan sjálfri sér. Ég mun reyna að sýna fram á að frjálshyggjan sé...

Stjúphvolpurinn og Stjúpkötturinn: Stjúpi, við ætlum að stofna flokk. Ég: Nú, hvað á hann að heita? Stjúpkötturinn: Ferfætlingaflokkurinn. Ég: Uhh, ég held að það séu til a.m.k. tveir ef ekki þrír slíkir flokkar á Íslandi, Viðreisn og Björt framtíð skríða á fjórum fótum fyrir íhaldinu. Og Framsókn hefur löngum sýnt því hundslega undirgefni. Stjúphvolpurinn (urrar reiðilega): Þetta eru hundfjandsamleg ummæli!...

Þýski heimspekingurinn Karl-Otto Apel er látinn í hárri elli. Hann starfaði náið með Jürgen Habermas og átti heiðurinn af ýmsum þeim hugmyndum sem Habermas hafa verið eignaðar, þ.á.m. rökræðusiðfræðinni (þý. Diskursethik, e. discourse ethics). Undirritaður sótti fyrirlestra Apels í Frankfurt fyrir margt löngu og kynntist honum svo lítið. Frá nasisma til skynsemishyggju Apel var alinn upp í Þýskalandi Hitlers...

„It was FIFTY years ago today, Sgt. Pepper taught the band to play…“, Bítlarnir sungu reyndar „twenty years“ en ég tók mér bessaleyfi að breyta textanum þar eð platan verður fimmtug á fimmtudaginn. Tímamótaplatan Sgt. Pepper‘s Lonly Hearts Club Band. Fyrsta konseptplatan, plata sem myndar heild í kringum gefið stef, stefið hér er hljómsveitin sem kennd er við Pepper liðþjálfa....

Fyrir rúmlega tuttugu árum skrifaði nóbelshagfræðingurinn Paul Krugman ágæta ádrepu þar sem hann gagnrýndi harkalega hugmyndina um samkeppnishæfi landa (Krugman 1994). Fólk haldi ranglega að alþjóðleg samkeppni milli landa sé eins og samkeppni fyrirtækja. Að meta hvort land X sé samkeppnishæft á alþjóðavísu sé eins og að spyrja hvort General Motors sé samkeppnishæft á bandarískum markaði (köllum fylgjendur þessarar...

Það er kunnara en frá þurfi að segja að Emmanuel Macron vann frægan sigur á hinni stórhættulegu Marine le Pen. Ungur maður sem er eindreginn Evrópusinni og alþjóðasinni. Spurt er: Er hann Jóhann frá Örk, maðurinn sem bjarga mun Frakklandi rétt eins og Jóhanna frá Örk gerði fyrir sex hundruð árum? Vandi Frakka og Macron hinn ráðagóði Landið er í...

Bjarni Benediktsson sagði nýlega að það væri gamaldags að vera á móti arðgreiðslum í heilbrigðiskerfinu. Kalla má þetta «tískurök» þar eð forsætisráðherra talar eins og það sé gefið að hið nýjasta nýja sé það besta. Þannig hugsar tískuhyskið. Beiti maður slíkum tískurökum mætti afgreiða frjálshyggjuna sem gamaldags, hún er jú ættuð frá sautjándhundruðogsúrkál. Þess utan er hún ekki lengur í...

Svo orti skáldið frá Laxnesi í frægu kvæði, Maístjörnunni: „En í kvöld lýkur vetri sérhvers vinnnandi manns“, Því miður mun auðvaldsvetrinum íslenska ekki ljúka í kvöld en á morgun eiga launamenn leikinn: „og á morgun skín maísól það er maísólin hans,“ Ég skora á íslenska launþega að fylkja liði á morgun og láta frekjuhunda auðvaldsins fá það óþvegið: „það er...

Oft er sagt að gagnrýnin hugsun sé þungamiðja vísindanna, meðal þeirra sem því trúðu var vísndaheimspekingurinn Karl Popper. Kuhn, venjuvísindi og kreddutrú En þetta er engan veginn öruggt. Vísindaheimspekingurinn og –sagnfræðingurinn Thomas Kuhn var á öndverðum meiði. Hann hélt því fram að hryggjarstykki vísinda væri venjuvísindi (e. normal science) en venjuvísindamenn tryðu blint á vissar grundvallarforsendur. Þeir væru flest annað...

Ekki má skilja síðustu færslu mína um vísindin svo að ég sé vísindatrúar. Kannski eru kenningarnar um hlýnun jarðar af mannvöldum ekki eins pottþéttar og sýnist. Kannski er þróunarkenning Darwins meingölluð. Ef til eru vísindi siðferðilega skaðvænleg, kannski er sú tækni sem þau geta af sér vistkerfinu hættuleg. Hver veit? Karllæg vísindi? Nýlega lést í hárri elli einn helsti vísindaheimspekingur...

Í gær þyrptist fjöldi manns víða um lönd í göngur til að mótmæla árásum á vísindin. Trump og liðsmönnum hans nægir ekki að tala um valkvæðar staðreyndir og hunsa velígrundaðar kenningar um hlýnun jarðar. Þeir ráðast líka beint á vísindin með því að berjast fyrir minni opinberum framlögum til vísindastarfa vestanhafs. „Lifa bæði á mysu og mjólk...“, Trump virðist í...

Það er kunnara en frá þurfi að segja að nýr flokkur sem kennir sig við sósíalisma er í burðarliðnum. Á heimasíðu hans má fnna eins konar stefnuskrá í fimm liðum. Í fyrsta lagi ætlar flokkurinn að berjast fyrir því að allur almenningur fái notið mannsæmandi kjara, í öðru lagi útvega mönnum ódýrt húsnæði, í þriðja lagi stuðla að ókeypis...

Stuðmenn sungu á sínum tíma um sumar á Sýrlandi og var "Sýrlandi" ekki notað í bókstaflegri merkingu. En nú hefur verið fimbulvetur þar í landi um sex ára skeið, stór hluti þjóðarinnar landflótta, borgir í rúst. Nokkur hundruð þúsund manns hafa fallið. Einræðisherrann Assad svífst einskis til að halda völdum, efnavopnaárásin í vikunni var líklega verk hans manna. Rússar og...

Við vitum ekki enn hver ódæðismaðurinn í Stokkhólmi er. Gæti verið venjulegur Svíi sem hreinlega hefur misst vitið. En það er IS-fýla af ódæðinu, IS-hneigðir öfgamenn hafa framið hryðjuverk með líkum hætti. Ég skrifaði færslu um fjöldamorðin í Nice í fyrra og fékk ýmis viðbrögð. Einn aðili sagði í athugasemdakerfi mínu að árásir af slíku tagi væru sum part skiljanlegar...