Einhvern tímann í fyrndinni glutruðu landsmenn niður áliti sínu á sæmd eða sóma. Einu sinni var þetta aðalmálið, allavega samkvæmt þúsund ára sögum; um þennan orðstír sem deyr aldregi, hveim er sér góðan getur. Orðsporið var mikilvægt, mikilvægara en auður og völd.
Það veit enginn hvar þetta tapaðist. Var það þegar landið varð norsk nýlenda 1262, við siðaskiptin 1550 eða þegar Baskarnir voru kviðristir og grýttir 60 árum síðar? Ef til vill dó sæmdin bara út í einhverjum harðindum eða í hafsínum sem frysti merginn í beinunum.
Hvernig sem þetta gerðist, þá virðist sæmd og sómi núna útlenskt pjatt sem á sér varla stað í íslenskri þjóðmenningu. Sæmd og sómi fer ekki í askinn, segir fólk þungt og þykkt á svip, um leið og það sparkar í hælisleitendur og hrækir Icesave og ESB framan í furðu lostið fólk sem skilur hvorki upp né niður og stundar ekki einu sinni BSRB.
Börn hafa lengi fengið þennan lærdóm í skólanum, enda þótti afskaplega lélegt að gera eitthvað með sóma eða sæmd; sæmilegt var léleg einkunn, sú næsta við fall. Óskaplegt fúsk. Það er hins vegar best að láta græðgina stjórna. Þá fær fólk ágætt í kladdann. Best er að stela nokkur hundurð miljónum af mömmu gömlu, bræðrum og systrum, eða knýja út milljarða frá þeim með hótun um lögsókn. Það er líka ágætt að stela þremur milljörðum og láta þá hverfa í tórtóluhít, en smánarlegt að stela kjötlæri úr búð eða skiptimynt úr banka – og láta nappa sig. Það er fyrir neðan hið fyrirlitlega sæmilegt, það er fall og kallar á fangelsisrefsingu.
Það sér enginn sóma í því að sýna sanngirni og yfirvegun í orðræðu. Það er töff að vera ósæmilegur dólgur og svívirða fólk með útúrsnúningum og dylgjum.
25. júní næstkomandi kemur í ljós hversu margir vilja endurreisa sæmdina og hversu margir vilja að sómi sé áfram bara samloka.
Athugasemdir