„Ein stærsta ógn samtímans er hlýnun jarðar af völdum gróðurhúsalofttegunda. Við þurfum að axla ábyrgð í samfélagi þjóðanna,“ sagði Bjarni Benediktsson í stefnuræðu forsætisráðherra í byrjun árs. Hann sagði ríkisstjórnina ætla að innleiða græna hvata og hvetja til skógræktar, landgræðslu og orkuskipta í samgöngum. Þá minnti hann á að í stjórnarsáttmálanum væri kveðið á um að ekki yrði efnt til nýrra ívilnandi fjárfestingarsamninga vegna mengandi stóriðju.
Þessi orð gáfu tilefni til þess að ætla að hér væri kominn forsætisráðherra og ríkisstjórn sem myndi setja loftslagsmálin á oddinn. Þeirri ímynd hefur síðan verið haldið á lofti meðal annars í orðum Bjartar Ólafsdóttur umhverfisráðherra sem hefur verið mjög afdráttarlaus um að loftslagsmálin njóti forgangs í hennar ráðuneyti, í samstarfsyfirlýsingu sex ráðherra ríkisstjórnarinnar og þátttöku forsætisráðherra í samráðsvettvangi vegna vinnu aðgerðaráætlunar í loftslagsmálum.
Þess vegna skaut það verulega skökku við að Bjarni Benediktsson skyldi ekki með afgerandi hætti fordæma ákvörðun Donalds Trump um að draga Bandaríkin út úr Parísarsamkomulaginu. „Það er eitt að menn ætli ekki að taka þátt í Parísarsamkomulaginu, ekki að undirgangast þær skuldbindingar sem þar eru. Annað er hvað menn ætla að gera í loftslagsmálum almennt,“ sagði Bjarni í viðtali við RÚV og bætti við: „Það getur vel verið að ríkisstjórn Bandaríkjanna sé með áform, þótt þeir séu ekki tilbúnir til að undirgangast Parísarsáttmálann, um að ná árangri.“
Bjarni nálgast málið af merkilegri léttúð, miðað við hvað hann gefur sig út fyrir að vera mikill baráttumaður fyrir tafarlausum aðgerðum í þágu loftslagsmála. Bandaríkin bera ábyrgð á um þriðjungi losunar gróðurhúsalofttegunda og því ljóst að þegar þau draga sig út úr samkomulaginu minnka líkurnar á því að markmið Parísarsáttmálans náist, sem er að halda meðalhækkun lofthita á jörðinni undir tveimur gráðum. Vísindamenn eru sammála um að fari lofthitinn yfir tvær gráður að meðaltali verði afleiðingarnar skelfilegar, ekki einungis fyrir vistkerfi jarðarinnar heldur munu uppskerur bresta, smitsjúkdómum fjölga, fleiri munu deyja úr vannæringu og við munum sjá stríð yfir náttúruauðlindum og flóttamannastraum á fordæmalausum mælikvarða. Íslendingar munu að sjálfsögðu finna fyrir afleiðingunum. Ekki einungis munum við þurfa að axla alþjóðlega ábyrgð heldur munu jöklarnir okkar bráðna, sjávarborð hækka, sjórinn súrna, eldgosum fjölga og vatnið okkar verður eftirsótt auðlind.
Og hvers vegna ætli Bjarna sé þá svo í mun að verja Trump? Manninn sem hefur ekki einungis stefnt Parísarsamkomulaginu í voða, heldur framtíð alls mannkyns. Liggja þar að baki mikilvægari hagsmunir en áframhaldandi líf á þessari jörð?
Loftslagsflokkur eftir kosningar
Fyrir kosningar hefði ekki mátt ætla að þingmenn Sjálfstæðisflokksins legðu mikla áherslu á loftslagsmálin næðu þeir kjöri. Hópurinn París 1,5, baráttuhópur um að Ísland geri sitt til að stöðva hlýnun jarðar, gerði úttekt á stefnu stjórnmálaflokkanna í loftslagsmálum fyrir síðustu kosningar og fékk flokkurinn algjöra falleinkunn, eða -0,1. Vegur þar þyngst að flokkurinn vill enn sjá olíuvinnslu í einu viðkvæmasta vistkerfi heims, Drekasvæðinu, þrátt fyrir að langstærsti hluti losunar gróðurhúsalofttegunda sé vegna brennslu jarðefnaeldsneytis.
Erfitt er að finna talsmann róttækra aðgerða í þágu loftslagsmála innan raða Sjálfstæðisflokksins. Sigríður Á. Andersen dómsmálaráðherra sagði eftirminnilega frá því fyrir kosningar að hún flokkar ekki rusl og gerði hálfpartinn grín að þeim sem leggja það á sig að keyra með flokkaðan úrgang á endurvinnslustöðvar. Þá hefur hún einnig sagst vera á móti grænum sköttum á eldsneyti og bíla og lagt til þess að kolefnisgjald, sem var sérstaklega sett til þess að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, verði fellt niður á Íslandi. Munum að Bjarni átti lykilaðkomu að því að gera Sigríði að ráðherra, þrátt fyrir að aðrir hefðu hlotið sterkara lýðræðislegt umboð og verið ofar á listum flokksins.
Áherslur Jóns Gunnarssonar samgönguráðherra eru heldur ekki til þess fallnar að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda frá samgöngum, en hann vill fjölga mislægum gatnamótum, leggja fleiri stofnbrautir og skoða hvernig stórbæta megi umferðarflæði fyrir þá fjárhæð sem þarf til þess að leggja Borgarlínu á höfuðborgarsvæðinu, sem myndi óumdeilanlega stórbæta almenningssamgöngur í borginni.
Þá ber flokkurinn, ásamt fleirum, ábyrgð á fordæmalausum yfirburðum einkabílsins á höfuðborgarsvæðinu á kostnað annarra ferðamáta. Og hafa augljóslega hvergi nær hvikað frá þeirri stefnu.
Á svokölluðu Reykjavíkurþingi Sjálfstæðisflokksins voru lagðar línur fyrir komandi borgarstjórnarkosningar. Flokkurinn vill endurskoða tafarlaust núgildandi aðalskipulag Reykjavíkur þar sem lögð er áhersla á þéttingu byggðar, breyttar ferðavenjur, uppbyggingu göngu- og hjólastíga í borginni og almenningssamgöngur. Stefna sem var meðal annars mörkuð í þágu umhverfisins og loftslagsins, enda kemur nær fjörutíu prósent af losun gróðurhúsalofttegunda hér á landi frá samgöngum og munar þar mest um bílaumferð. En í stað þess að beita sér fyrir því að draga úr losun með því að þrengja að einkabílnum og gera aðra umhverfisvænni ferðamáta að fýsilegri valkosti vill Sjálfstæðisflokkurinn einbeita sér að uppbyggingu fyrir einkabílinn.
Stundin sendi Bjarna Benediktssyni fyrirspurn fyrir tveimur vikum og spurði hvort hann styddi þær ályktanir sem samþykktar voru á Reykjavíkurþingi Sjálfstæðisflokksins og snúa að loftslagsmálum og hvort hann teldi þessa stefnu samræmast markmiðum Íslands í loftslagsmálum. Þá var hann einnig spurður hvort hann styddi áform sex sveitarfélaga um að leggja Borgarlínu á höfuðborgarsvæðinu. Ekkert svar hefur enn borist, þrátt fyrir ítrekanir.
Ef við lítum enn lengra aftur í tímann þá var það auðvitað Sjálfstæðisflokkurinn, ásamt Framsóknarflokknum, sem seldi náttúruperlurnar okkar á brunaútsölu í skiptum fyrir mengandi stóriðju á sínum tíma. „Paradís óskar eftir samningaviðræðum við helvíti,“ skrifaði Andri Snær Magnason um gjörninginn í Draumalandinu, en þessi uppbygging leiddi til þess að um 45 prósent af heildarlosun Íslands á gróðurhúsalofttegundum kemur nú frá mengandi stóriðju.
Stefnan ekki bundin í lög
Ef tekið er mið af sögunni og áherslum flokksins fyrir kosningar má því ætla að áherslur ríkisstjórnarinnar á loftslagsmálin komi frekar frá samstarfsflokkum Sjálfstæðisflokksins, Viðreisn og Bjartri framtíð.
Þessi ríkisstjórn mun ekki veita fleiri ívilnanir til mengandi stóriðju, en hún hefur heldur ekki rennt lagastoðum undir þá stefnu. Stefnan er því aðeins sett fyrir þessa ríkisstjórn – ekki fyrir framtíðina, ekki fyrir náttúruna og ekki fyrir komandi kynslóðir. Þegar flokkur umhverfisráðherra þurrkast út við næstu kosningar, eins og allt bendir til, verður því ekkert sem kemur í veg fyrir að næsta ríkisstjórn, mögulega undir forystu Sjálfstæðisflokksins, taki upp fyrri stefnu um ívilnanir fyrir mengandi stóriðju. En þess má geta að fyrrverandi iðnaðarráðherra og þingmaður Sjálfstæðisflokksins, Ragnheiður Elín Árnadóttir, undirritaði alls fjóra ívilnunarsamninga til mengandi stóriðju á síðasta kjörtímabili.
Á meðan þetta eru áherslur Sjálfstæðisflokksins í borginni, á meðan samgönguráðherra Sjálfstæðisflokksins hefur ekki sagst styðja uppbyggingu Borgarlínu, heldur vill skoða hvað hægt væri að byggja fyrir sama pening, svo sem mislæg gatnamót eða stofnbrautir, og á meðan dómsmálaráðherra Sjálfstæðisflokksins sér hvorki tilgang í því að flokka rusl eða skapa efnahagslegan hvata til að rafvæða bílaflotann, er ekkert sem bendir til þess að Sjálfstæðisflokkurinn hafi tekið óþarfa U-beygju í loftslagsmálum.
Ekkert, það er að segja, nema orð Bjarna Benediktssonar. Hann segir Ísland þurfa að axla ábyrgð í samfélagi þjóðanna, en miðað við allt sem flokkur hans stendur fyrir verður að viðurkennast að málflutningur Bjarna í loftslagsmálum er ansi ótrúverðugur.
Athugasemdir