Fyrir nokkru birtist frétt á mbl.is með ansi ögrandi fyrirsögn: „Fáir kennarar stóðu við uppsagnir“. Af þessari frétt mætti draga þá ályktun að ótti við uppsagnir hafi verið ástæðulaus. Ekkert gæti verið fjær sanni. Eins hefði mátt skrifa frétt um það að hretið nú í byrjun apríl hljóti að tákna að Jörðin sé hætt við að ofhitna. Það sem vantar inn í fréttina er að á elleftu stundu var gerður eins árs samningur. Þetta ár átti að nota til að landa lengri samningum. Þess vegna dró fólk uppsagnir til baka. Tímabundið.
Það var í sjálfu sér ekki vond hugmynd að kæla málin. Ástandið var orðið funheitt. Það gerðist þó ekki fyrir tilviljun. Málin voru komin í hnút vegna þess að illa hafði verið stýrt ansi lengi – og því miður eru það sömu aðilar sem lögðu til sjókortin sem nú eiga að ferja skútuna út úr skerjagarðinum.
Sá tími sem gefinn var til lausna er hálfnaður. Skemmst er frá því að segja að skútan siglir nú hraðbyri beint upp í brimgarðinn. Síðasta hálfa ár einkennist af stórkostlegu klasaklúðri.
Það er ekki auðvelt að leysa kjaradeiluna. Einn kjarni málsins er að í deilunni takast á miðstýring og frelsi. Reynslan hefur kennt kennurum að miðstýring þarf að vera til staðar í meira mæli en góðu hófi gegnir af þeirri einföldu ástæðu að sveitarfélögin hafa ríka tilhneigingu til að misnota frelsið. Það er miskunnarlaust nýtt til hreinnar hagræðingar og sóknar í skammtímahagsmuni þar sem gæðum og jafnvel öryggi er fölskvalaust fórnað. Menn horfa uggandi á framkvæmd leikskólamála en í þeim málaflokki njóta sveitarfélög meira frelsis og áskilja sér rétt til að margbrjóta hæfnikröfur laga um starfsfólk. Svo verða menn hissa þegar reglulega kemur í ljós að fullkomlega vanhæft og vanstillt fólk hefur valist til slíkra starfa.
Ef menn ætla að rækta fjölbreytni í skólakerfinu verður að gera það út frá styrkleikum einstakra skóla. Raunar verður allt þróunarstarf að snúast um það sama. Það er aðeins við mjög annarlegar og alvarlegar aðstæður sem athygli manna og orka á að fara í að slökkva elda og gera við skemmdir. Það sem lengi á að standa þarf að vera byggt upp á traustum grunni – en ekki varnöglum sem negldir eru á kaf í fúaspýtur.
Nú á sér sumsé stað vinna þar sem nær öll athyglin er neikvæð. Í hverju sveitarfélagi sitja núna stýrihópar og velta sér upp úr öllu sem aflaga hefur farið á síðustu misserum í skólastarfinu. Þar er allt til umræðu: Valtir stólar, frekir foreldrar, agaleysi, farsímar, skólastofur, fúllyndir stjórnendur, geðveikir nemendur, misvitrir stjórnmálamenn og þarna innan um mallar einhvers staðar óánægja með kjörin.
Upp úr þessum kvörtunarpotti á að reyna að veiða einhvers konar aðgerðaráætlun sem byggja má á til framtíðar.
Það er útilokað.
Samningar eru lausir eftir örfáa mánuði. Á þeim tíma verður ekki búið að leysa brotabrot þeirra mála sem verið er að velta upp. Stór hluti þeirra snýr meira að segja að hlutum sem samningsaðilar hafa ekkert vald yfir.
Þessa vinna öll gerir fátt annað en að eitra huga allra sem að málinu koma.
Þá hefur tekist, með ótrúlega heimskulegum hætti, að sjá til þess að fleygur hefur verið rekinn milli stjórnenda og kennara. Hlutlausir aðilar mættu á fund kennara og lofuðu þeim því að nú mætti láta dæluna ganga um allt sem fólki mislíkaði. Ekkert yrði hægt að rekja til eins eða neins og gerð yrði gróf samantekt fyrir áframhaldandi vinnu. Í mörgum tilfellum var þetta svo svikið. Skólastjórum voru sendar svo nákvæmar endursagnir af þessum fundum að hægðarleikur var að finna út hver hefði sagt hvað. Einn kennari fékk símtal frá fokvondum skólastjóra inn í kennslustund þar sem hann var húðskammaður fyrir innlegg sem stjórnandinn sagði að auðvelt væri að rekja.
Skólastjórum er nokkur vorkunn. Það er fáheyrt að haldnar séu kvörtunar- og tuðveislur þar sem fólk fær að kvarta og kveina yfir aðila sem ekki er á staðnum til að verja sig og hefur ekki einu sinni andmælarétt. Ég er ekki viss um að kennarar kæmu vel út úr slíkum uppákomum ef þetta sneri á hinn veginn. Raunar væri það eitthvað það ófaglegasta og ógagnlegasta sem hægt væri að gera.
Stóri misskilningurinn í þessu öllu felst í því að halda að hin alvarlega staða sem kom upp síðasta vetur snúi að því að kennarar hafi bara þurft að pústa. Þeir hafi verið svo uppfullir af reiði og gremju að þeir hafi ekki getað tekið rökréttar ákvarðanir. Eins er það algjör þvæla ef einhver ætlar að halda því fram að það sé raunverulega vandinn í málinu að sveitarfélögin þurfi á svona vinnu að halda til að átta sig á því hvert vandamálið er.
Vandamálið er einfalt.
Vandamálið er það að sveitarfélög ákváðu einhliða að frysta kjör kennara til að viðhalda friði á vinnumarkaði. Vandamálið er líka að harkaleg og heimskuleg kjarastefna hefur leitt til þess að grunnskólakerfið allt er að hruni komið.
Allt annað eru bara viðfangsefni sem fylgja skólastarfi og munu gera það áfram. Fæst þeirra verða leyst við samningaborðið í kjarasamningum.
Lausnin er hins vegar ekki einföld.
Í fyrsta lagi þarf að snarbæta kjörin og skapa sátt um það í samfélaginu. Í öðru lagi þarf að varða leiðina út úr þessum vanda með jákvæðni, starfsánægju og styrkleika skólanna í öndvegi – en ekki dauða og djöfuldómi.
Höfundur er grunnskólakennari.
Athugasemdir