„Veriði reið! Veriði reið!“ var endurtekið af sviðinu í mótmælum á Austurvelli um síðustu helgi.
Reiðin á það til að yfirtaka mótmæli. En mótmælin gegn Sigmundi Davíð, Bjarna Benediktssyni og ríkisstjórn þeirra síðustu vikur, hafa virst öðruvísi. Það var gleði, eins og fólk væri staðfast en yfirvegað, ekki vanstillt heldur samstillt gegn því atferli sem því þótti siðspillt.
Þess vegna kemur fólk með börnin sín á mótmæli á Íslandi. Af því að þau eru eins konar lýðræðishátíð og af því að börn eiga ekki að upplifa sig sem áhorfendur lýðræðisins eða samfélagsins, heldur þátttakendur, hvað sem ákveðnir sálfræðingar segja. Mótmæli eru valdeflandi og þau eru yfirlýsing mótmælandans um að hann taki sína ábyrgð á því hvernig fer með samfélagið okkar, í stað þess að eftirláta það útvöldum hópi með sértæka hagsmuni.
Reiði Sigmundar
Fólk mótmælir til að bæta heiminn. Heimurinn verður ekki betri með meiri reiði. Það er nóg af reiði í Sýrlandi. Nóg af henni í Íslamska ríkinu. Reiðin, ásamt óttanum, er helsti drifkraftur verstu hegðunar sem um getur. Og einn helsti óvinur rökhugsunar.
Reiðin er viðbrögðin sem felldu Sigmund Davíð og settu aðra hegðun hans í samhengi. Í ræðum hans, bloggfærslum og öðrum textum, virtist reiðin alltaf vera undirliggjandi. Reiðin gegn RÚV, reiðin gegn öðrum fjölmiðlum og reiðin gegn þjóðinni - fyrir að styðja hann ekki, fyrir að vera veruleikafirrt vegna þess að fólk leyfði sér að gagnrýna það sem hann gerði. Af því að í hans heimsmynd jafngiltu þeir sem gagnrýndu hann óvinum hans.
Við þurfum ekki að hegða okkur eins og hann.
„Vont fólk“
Auðvitað eigum við ekki bara að eiga samtal við þá sem brjóta gegn okkur. Við höfum hins vegar val um hvort við veitum öðrum það vald yfir tilfinningum okkar að við verðum fyrir vanstillingu. Við höfum líka val um það hvort við kjósum að beita aðferðum sem okkur þykja óæskilegar fyrir samfélagið.
Eitt af grundvallaratriðunum í uppeldi barna er að bregðast við því slæma sem þau gera með því að lýsa hegðuninni sem slæmri, frekar en barninu sjálfu. Það sé ekki eiginleiki barnsins eða það sjálft sem er óæskilegt, heldur ákveðnar gjörðir eða hegðunarmynstur. Þannig verndum við sjálfsmynd barnsins, tryggjum að það sjái sjálft sig ekki sem vont (og fari jafnvel að hegða sér eftir því), og stillum því ekki upp sem óvini. Það sama gildir ekki fullkomlega í samskiptum við fullorðna, en engu að síður er ólíklegt til árangurs þegar bæta á hegðun fullorðins fólks að lýsa því sem eðlislægu vandamáli.
„Þau sem taka þátt í þessu, þau eru siðspillt, og þau eru vont fólk“
Blaðamaðurinn Atli Fanndal lýsti andstöðu sinni við hið almenna gildismat að vera á móti því að kalla fólk „aumingja“ og „siðspillt“ í viðtali við Harmageddon á X-inu fyrir nokkrum dögum. Í lýsingu hans var vandamál samfélagsins tvíþætt, „skíthrædd millistétt sem stöðvar allar breytingar“ og „vont fólk“.
„Við erum með 38 þingmenn sem hafa afhjúpað sig sem hræsnara og siðspillta ... Þau sem taka þátt í þessu, þau eru siðspillt, og þau eru vont fólk,“ sagði hann um fólkið sem myndar þingmeirihluta á Alþingi og vill kjósa næsta haust fremur en strax.
„Þetta fólk hefur gengið eins nálægt valdaráni og hægt er án þess að draga fram sveðjurnar … Þeirra markmið er að grafa undan íslensku samfélagi til þess að halda völdum. Og ef það má ekki kalla fólk aumingja, siðleysingja, og afskrifa fólk fyrir það, þá má það aldrei,“ hélt hann áfram.
Að grafa skotgrafir
En eftir stendur, að ef við lýsum því að okkur þyki fólk vera vont eða illt, frekar en að það sem það geri sé rangt, er umræðugrundvöllurinn við það fólk alveg brostinn. Það er hefðbundna leiðin til að grafa skotgrafir.
Ef við köllum fólk illum nöfnum, uppnefnum það, stimplum það fyrir að vera hluti af einhverju liði vegna afstöðu sinnar, skipum við fólki sitt hvorum megin við einskismannslandið.
Það eru þeir sem álíta aðra „vonda“ eða „illa“ sem eru næst því að taka upp sveðjurnar.
Meðmæli með bættum heimi
Við erum ekki aumingjar þótt við viljum ekki kalla aðra aumingja. Við stöndum ekki í vegi fyrir betra samfélagi, því samfélagið verður ekkert betra við að kalla fólk aumingja.
Þau sem felldu Sigmund Davíð Gunnlaugsson voru ekki æstur múgur. „Angry mob“. Það var hans eigið dramb og hans eigin reiði sem felldi hann, ásamt upplýsingaleka, góðri blaðamennsku óháðra blaðamanna og staðfastri, virkri andstöðu stórs hóps fólks sem stóð vörð um grundvallaratriði.
Takk fyrir boðið, en ég er ekki reiður. Og ég vil ekki að börnin mín séu reið, heldur óháð, virk og gagnrýnin.
Ég vil ekki kalla fólk aumingja fyrir að taka rangar ákvarðanir, heldur sýna fram á að ákvarðanir þess séu rangar og veita þeim virka andstöðu ef þær brjóta gegn grundvallarreglum samfélagsins.
Farvel Sigmundur Davíð.
Kannski varstu bara ekki tilbúinn. Kannski verðurðu aldrei tilbúinn. Vonandi finnurðu stað sem hæfir þér betur. Þinn eigin stað til að reisa fallegt hús, sem þú teiknar sjálfur, eins og það sé eldgamalt.
Gamalt og virðulegt í útliti, en nýtt og óreynt í raun; steypt, með litlum gluggum og of háum turni, eins og hegðun þín og heimssýn á stuttum stjórnmálaferli.
Athugasemdir