Elín, ýmislegt

                                                       Kristín Eiríksdóttir

                                                        JPV

                                                        3 stjörnur af 5

Um miðbik skáldsögu Kristínar Eiríksdóttur er kafli um karlmenn sem fara til Taílands til að kaupa blíðu þarlendra kvenna. Þessi kafli í bókinni, sem segir frá lífi rúmlega sjötuga leikmyndahönnuðarins Elínar, nær að fanga vel líðan og stemninguna hjá þessum körlum án þess að Kristín sé kvikindisleg eða dæmandi á nokkurn hátt þegar hún segir frá forsendum þeirra fyrir Taílandsferðunum. Elín kynnist einum þeirra, Mike, sem Kristín lýsir svona: „Til að byrja með greini ég engan mun á honum og hinum. Sömu kakístuttbuxurnar, sami pólóbolurinn, sömu sokkarnir í sömu sandölunum, sömu bláslegnu næpuhvítu leggirnir.“ 

Þessi hluti bókar Kristínar er briljant af því hann lýsir þessum heimi Taílandskarlanna vel og af samkennd í fáum og meitluðum orðum. „Kynhvötin er bara frumhvöt einsog svengd og þreyta. Hun er eðlilegur hluti af lífinu og hvers vegna á að neita mér um að svala frumþörf?,“ segir Mike þegar hann útskýrir fyrir Elínu að hverju hann leitar. Elín veltir því fyrir sér hvað Mike sér þegar hann sér hana, hvað taílensku konurnar hugsa um hana af því hún er hvorki á höttunum eftir kynlífi eins og kallarnir, eða peningum eins og þær, og einmana mennirnir líta ekki á hana sem kynveru. Hvað vill Mike henni þá?

Kaflinn er einn af þeim betri í bók Kristínar: Sterkur, skrítinn og óþægilegur. Fram að honum finnst mér vanta flug í söguna eins og hún bíði eftir því að byrja. Frásögnin er látlaus, hlutlæg, hörð og laus við stórar tilfinningar að mestu, dálítið eintóna. Þessi bók er ekki sinfónía, heldur lágstemmdur einleikur á streng. Orðið ísmeygileg kemur upp í hugann, eða lævís, því undir textanum og orðunum á blöðunum leynist kannski eitthvað meira en við fyrstu sýn. Undirtexti bókarinnar er örugglega lengri en þessar tæpu 200 síður sem nóvellan telur. 

Elín fær í byrjun bókarinnar senda til sín kassa með gömlum hlutum úr æsku sinni en bókin er öðrum þræði um minningarnar úr fortíð Elínar - einn kassinn er merktur Elín, ýmislegt, heiti bókarinnar - sem tengja má kössunum. Hún er vinna við nýtt leikrit eftir unga konu, Ellenu Álfsdóttur, sem er dóttir ógæfusams rithöfundar sem hét Álfur Finnsson, og Elín á minningar sem tengjast leikritaskáldinu og föður hennar. Þannig fléttast líf Elínar og Ellenar saman og býr til þráðinn þeirra á milli. Elínu finnst leikritið sjálft reyndar vera „algert drasl“ og telur að ástæðan fyrir því að það er sett upp sé að fólk vilji vita hvernig það var fyrir Elínu að alast upp með þekktu breyskmenni eins og Álfi en ekki út af virði þess sem listaverks.  Áhugi fólks á leikritinu er því ekki áhugi á góðu leikverki heldur gægjuþörf inn í líf frægs manns. 

Bók Kristínar skortir fleiri hápunkta, meira ris, eins og í frásögninni af Taílandsferð Elínar. Sagan verður dálítið flöt en kannski er það markmiðið með látleysinu að kalla fram þau hughrif hjá lesandum.  Inn á milli koma samt leiftrandi setningar og hugsanir eins og: „Látlausasta og algengasta mannshvarfið á sér samt stað innra með manni sjálfum. Þegar persónuleikinn tekur við starfi sálarinnar og heldur áfram, algerlega vélrænt með hjálp líkamans,“ sem skilja mann eftir með hugsanir. Kristín er fær.

Þetta er sérstök bók, undurfurðuleg alveg og erfið: Sjálfur botna ég ekki alveg í henni. Ég er alveg viss að ég mun ekki lesa neitt þessu líkt á næstunni. Eftir að hafa lesið hana hugsaði ég svipaðar hugsanir og þegar ég hef lokað sumum bókum Steinars Braga, til dæmis Hálendinu: Hvern fjandann var ég eiginlega að lesa og hvað er höfundurinn að segja mér í þessari sögu? Þetta er bók sem maður þarf eiginlega að lesa aftur og svo kannski aftur. Það er alltaf gaman þegar skáldsögur kýla mann, eða löðrunga eins og þessi, og skilja eftir óvissu.