Stjórnarliðar vilja að einkaaðilar komi í auknum mæli að innviðafjárfestingum og að hið opinbera haldi að sér höndum næstu árin. Þetta er sú stefna sem birst hefur undanfarnar vikur í fjölmiðlaviðtölum, umræðum og nefndarálitum á Alþingi og lesa má út úr ríkisfjármála- og samgönguáætlunum til næstu ára.

Að mati Bjarna Benediktssonar, fjármála- og efnahagsráðherra, hefur hið opinbera ekki svigrúm til stóraukinna fjárfestinga í innviðum vegna þenslunnar í hagkerfinu og þeirra fjárfestinga sem fyrirhugaðar eru í einkageiranum. Ólöf Nordal innanríkisráðherra vill horfa í auknum mæli til einkaframkvæmda í vegakerfinu og meirihluti fjárlaganefndar leggur til að einkaaðilum verði falið að byggja upp innviði Keflavíkurflugvallar.

Mynd: Forsætisráðuneytið

Þrátt fyrir svigrúmið sem myndast hefur í fjármálum hins opinbera undanfarin ár samþykktu 29 þingmenn Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarflokksins fjármálaáætlun þann 18. ágúst síðastliðinn sem gerir ráð fyrir að fjárfestingarstig ríkisins verði álíka lágt og á tímum kreppunnar næstu fimm árin. Ef áætluninni er fylgt verður fjárfesting A-hluta ríkissjóðs aðeins 1,3 prósent af vergri landsframleiðslu á fyrri hluta tímabilsins en hækkar svo upp í 1,5 prósent. Þá verður fjárfesting sveitarfélaga 0,9 prósent og þannig miklu lægri en hún hefur að jafnaði verið frá 1998. Allt í allt mun opinber fjárfesting vaxa aðeins lítillega á tímabilinu og nema 2,2 til 2,4 prósentum. 

Samkvæmt skýrslu sem Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn gaf út í fyrra var fjárfestingarstig hins opinbera í þróuðum ríkjum að meðaltali tæp 5 prósent af vergri landsframleiðslu undir lok sjöunda áratugarins og náði sögulegu lágmarki, 3 prósentum af vergri landsframleiðslu, árið 2012. Síðan þá hefur fjárfesting aukist jafnt og þétt. Hið lága opinbera fjárfestingarstig sem gert er ráð fyrir á Íslandi yrði lágt í sögulegu samhengi og mjög lágt í samanburði við það sem tíðkast hefur undanfarna áratugi í flestum þróuðum ríkjum. 

Skemmdir vegir og gamlar brýr

Í júlímánuði var umferð á Hringveginum sú mesta sem mælst hefur frá upphafi. Alls fóru tæplega 101 þúsund ökutæki á dag um 16 lykilsnið Vegagerðarinnar á Hringvegi. Umferðin jókst alls staðar á landinu og mest á Austurlandi. Þetta kemur fram í gögnum Vegagerðarinnar sem birtast á vef stofnunarinnar. Frá áramótum hefur umferð um landið aukist um tæp 13 prósent og er áætlað að aukningin verði tæp 10 prósent á þessu ári miðað við síðasta ár sem yrði nýtt met í hlutfallslegum vexti umferðar. Þetta stafar auðvitað fyrst og fremst af gríðarlegri fjölgun ferðamanna.

Meðan fjöldi ferðamanna eykst og eykst eru innviðafjárfestingar hins opinbera vanræktar. Samtök ferðaþjónustunnar birtu þessa mynd með umsögn sinni um samgönguáætlun ríkisstjórnarinnar.

Mynd: Samtök ferðaþjónustunnar

Í þingsályktun innanríkisráðherra um samgönguáætlun til næstu fjögurra ára, sem lögð var fram á Alþingi þann 18. mars síðastliðinn, er gengist við því að núverandi fjárveitingar til vegakerfisins nægi varla til að verja það skemmdum og halda uppi viðunandi þjónustu. Bundið slitlag, þ.e. hið fasta yfirborð vega, sé í slæmu ástandi og um 2100 km af stofn- og tengivegum með bundnu slitlagi uppfylli ekki þær veghönnunarreglur sem nú eru við lýði. Brýr séu gamlar og mæti ekki nútímakröfum um umferðaröryggi auk þess sem ástand vegræsa sé víða bágborið. 

Mynd: Pressphotos

Sams konar lýsingar er að finna í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar. Fram kemur að undanfarin ár hafi fjárveitingum til vegamála verið forgangsraðað í þágu þjónustu og viðhalds á kostnað framkvæmda. Engu að síður sé enn mikil þörf fyrir viðhald, ekki síst vegna vaxandi vöruflutninga og aukins fjöldi stórra fólksflutningabíla. „Þá hefur vetrarþjónusta verið þung og því safnast upp mikill halli sem snýr að öðrum þjónustuverkefnum sem einnig er brýnt að sinna. Má þar nefna skort á yfirborðsmerkingum vega, vegstikum og merkingum, vanhöld á malarslitlögum og margt fleira. Loks er komin mikil framkvæmdaþörf um allt land, nægir þar að nefna einbreiðar brýr á hringvegi, jarðgöng, bundið slitlag á tengivegi o.fl.“ 

Þrátt fyrir þetta lækka fjárframlög til Vegagerðarinnar í ár og hækka aðeins lítillega næstu tvö árin samkvæmt samgönguáætlun ríkisstjórnarinnar. Aðeins er gert ráð fyrir smávægilegri aukningu útgjalda til vega- og samgöngumála til ársins 2021. Á árinu 2017 verður um 30.091 milljón króna varið til samgöngu- og fjarskiptamála og árið 2021 er gert ráð fyrir 31.371 milljón til málefnasviðsins. Þetta er 4,25 prósenta hækkun á tímabili þar sem gert er ráð fyrir samtals 11,57 prósenta aukningu vergrar landsframleiðslu og að fjöldi ferðamanna nær tvöfaldist.