Sagan endurtekur sig, er eitt óhugnanlegasta orðatiltæki sem til er, því þó svo mannkynssagan innihaldi mörg afreksverk og athyglisverða hluti þá inniheldur hún ótal atburði sem við ættum að læra af og sjá til þess að endurtaki sig aldrei.

Málshátturinn, þeir sem læra ekki af sögunni eru dæmdir til að endurtaka hana, er aðeins skárri. Manni líður stundum eins og enginn læri neitt, eða breyti neinu, en ég vil þó trúa því að það sé val og að við getum betur.

Við getum séð til þess að sagan endurtaki sig ekki, a.m.k. ekki hér á Íslandi og að bruninn á Bræðraborgarstíg þar sem þrír létust verði einsdæmi. En þá verðum við að hafa hraðar hendur. Alþingi verður að breyta lögum. Sveitastjórnir verða að breyta stefnum. Sumir, þeir sem bera ábyrgð, ættu að víkja til hliðar. Og það verður að refsa fyrir glæpina sem ollu þessum mannskaða.

Við upphaf síðustu aldar bjuggum við í heimi þar sem engar reglur voru til sem vernduðu vinnufólk og því að sjálfsögðu ekkert eftirlit með þeim heldur. Fólk vann við lífshættulegar aðstæður án þess að fá eðlilega hvíld, með þeim afleiðingum að oft urðu hræðileg slys.

En slys er eiginlega rangnefni. Því þegar búið er að vara við einhverju ítrekað, og það er hunsað af því einhver annar vill græða, spara eða telur það sér ekki í hag að bregðast við, þá er um voðaverk að ræða. Jafnvel vísvitandi manndráp.

Eitt af þessum frægustu voðaverkum átti sér stað í New York 1911, þegar Triangle Waist Company brann til grunna. Þessi skyrtu verksmiðja stóð í Greenwich Village og hafði um 500 konur í vinnu hjá sér, konur sem flestar voru innflytjendur og hefðu hugsanlega ekki þekkt rétt sinn, ef réttur þeirra hefði verið nokkur í lagabókstafnum. Á þessum tíma var svo ekki. Engin lög voru gegn því að greiða fólki laun sem dugðu ekki fyrir lifibrauði, og heldur ekki nein sem giltu um stórhættulegan búnaðinn, vélarnar eða úrganginn (hrúgurnar af afgangsefni sem lágu á víð og dreif). Ég þekki ekki hvort þessi eini brunaútgangur sem konurnar höfðu aðgang að hafi verið löglegur þá eða ekki,  en samtímamenn þessarar verksmiðju áttu síðar eftir að fordæma eigendur hennar fyrir þessar aðstæður.

Enda þegar verksmiðjan brann til kaldra kola og 146 starfsmenn létu lífið þá voru eigendur verksmiðjunnar dæmdir fyrir manndráp. Þeir höfðu verið varaðir við og höfðu ekki hlustað.

Því miður þurftu þá 146 manns að láta lífið. Einn þriðji þeirra stökk út um glugga til að verða ekki eldsmatur og hröpuðu til jarðar, sem hlýtur að hafa verið hrikaleg sjón að sjá.

Það eru núna um það bil fjögur ár síðan fjölmiðlar skrifuðu greinar um aðstæðurnar á Bræðraborgarstíg. Um gluggana sem voru ónýtir, um rafmagnssnúrurnar sem stóðu úr veggjum, mygluna og þá staðreynd að „ef kviknaði í stigaganginum yrði fólk að steypa sér gegnum gluggana af 2-3 hæð eða verða eldsmatur.

Þetta er orðrétt tilvitnun. Og þetta er líka einmitt það sem gerðist fyrir nokkrum dögum, fjórum árum eftir að greinin birtist í Stundinni.

Þetta ætti því hvorki að koma slökkviliðinu, verkalýðsfélögum, sveitarstjórn, né stjórnvöldum á óvart.

Þau vissu vel af þessu, og þau vita vel að þetta er ekki einsdæmi. Þau vita t.d. að í húsinu við hliðina á þessu er annað hús með enn fleiri kennitölur í sama lögheimili. Og slökkviliðið hefur langan lista af húsnæði sem telst óhæft til mannabúsetu, en við vitum samt að fólk hírist í.

Fjölmiðlar hafa líka skrifað um nokkur hundruð börn sem búa í svona óöruggu húsnæði.

Við eigum ekki að bíða eftir næstu hörmungum. Við eigum ekki að bíða eftir því að lesa um börn sem kafna í reyk, eða hlusta á þá sem þræta fyrir og gaslýsa þessu máli.

Við verðum að krefjast aðgerða.

Í kjölfar Triangle Shirtwaist hörmungana voru í fyrsta sinn samþykkt í Bandaríkjunum lög sem kváðu um einhvers konar vinnustaðaeftirlit. Skyldur og kvaðir um brunavarnir og útganga. Og mennirnir sem báru ábyrgð á verksmiðjunni fóru í fangelsi fyrir manndráp.

Hvað ætlum við að gera hér?

Hvernig ætlum við að tryggja að sagan endurtaki sig ekki?

Sem betur fer hefur Alþingi ekki enn slitið störfum þó svo búið sé að semja um þinglok. Sé vilji fyrir hendi þá getur vinstri flokkurinn sem leiðir þessa ríkisstjórn, forsetinn Steingrímur J. og forsætisráðherrann Katrín Jakobsdóttir, kallað alla flokka á fund sinn, ásamt fulltrúum frá verkalýðshreyfingunni og fundið út úr því hvernig við komum í veg fyrir að börn og fullorðnir búi enn einn mánuðinn í viðbót í aðstæðum sem ógna lífi þeirra.

Það er nóg af lausu plássi. Og nóg af vinnandi höndum sem gætu byggt meira. Við þurfum einungis stjórnvöld sem taka húsnæðisvandann alvarlega.

Við getum líka gert launaþjófnað raunverulega ólöglegan. Því ef við getum refsað fólki sem stelur samloku með fangelsisvist, þá getum við refsað fólki sem rænir ígildi þúsund samlokna frá starfsfólki sínu á annan máta en að það leiðrétti launaseðilinn. Því núverandi löggjöf sýnir að við tökum ekki allan þjófnað jafn alvarlega.

Í þriðja lagi þurfa sveitarfélög og slökkvilið að hafa valdið til að grípa inn í strax, og koma fólki úr lífshættulegum aðstæðum um leið og vitað er af þeim. Mögulega er skortur á baráttufólki innan þess geira sem á að hafa eftirlit með þessu, standi fólk ekki undir þessari ábyrgð verður það einfaldlega að víkja, en þetta vald á ekki að þýða umboð til að henda fólki út á götuna.

Það standa tóm hótelherbergi um þessar mundir. Nýtum þau.

E.S.

Þing, ríkisstjórn, sveitarfélög og aðrir eftirlitsaðilar hefðu líka getað brugðist við eftir Kveik-þátt fyrir nokkrum árum. Ekki láta gaslýsa ykkur til að halda að núna sé ekki tíminn og að betra sé að gera eitthvað í haust. Tíminn er núna.