Að mata fílantrópistann í sér
Félagi minn, mikill sómamaður sem hefur hjartað á réttum stað og ríka lund og löngun til að hjálpa fólki í vanda og erfiðleikum hringdi í mig um daginn með heldur óvenjulegt erindi.
Þannig er mál með vexti að hann starfaði í sumar tímabundið sem strætóbílstjóri í Reykjavík og kynntist feðgum sem nýlega höfðu fengið stöðu flóttamanna á Íslandi. Þeir urðu ágætist kunningjar, svona einsog aðstæður í strætó á ferð um götur borgarinnar leyfðu, og þessi félagi minn vildi gjarnan halda sambandi við þá áfram þó hann hætti að keyra. Þannig að í síðustu ferðinni hafði hann tilbúið bréfsnifsi þar sem hann hafði skrifað nafn sitt og símanúmer. Þegar feðgarnir stigu upp í vagninn rétti hann þeim það, sagðst vera að hætta að keyra og spurði hvort þeir ættu ekki bara að vera vinir? Jú, þeir voru til í það - og það gekk eftir.
Í nokkrar vikur nutu þeir þessarar nýju vináttu en svo kom að því að feðgarnir misstu húsnæðið sem þeir höfðu og gekk mjög illa að finna sér nýjan samastað. Félagi minn, sem einsog áður segir hefur hjartað á réttum stað og ríka hjálparlund, var ekkert að tvínóna við hlutina heldur bauð þeim að flytja heim til sín á meðan þeir væru í þessu millibilsástandi og fyndu út úr sínum málum. Um hríð gekk þessi sambúð bara giska vel - og allir voru sáttir. Fegðarnir sáu um matargerðina og tiltekt á heimilinu, félagi minn vann langa daga og hamaðist þess á milli í því að finna húsnæði, vinnu og græja allt mögulegt sem honum fannst feðgarnir þurfa á að halda. Þeir voru jú flóttamenn sem myndu taka öllu því sem hann græjaði og reddaði feginshendi.
Í raun var þetta svolítið einsog gamaldags hjónaband - flóttafeðgarnir þjónuðu húsbónda sínum sem á móti hafði forsjárskyldum að gegna gangvart þeim.
En síðan fór að síga svolítið á ógæfuhliðina, og það var þá sem félagi minn hringdi í mig. Sambýlingarnir voru nefnilega ekki endilega alltaf sammála um nákvæmlega hverju feðgarnir þyrftu á að halda - eða að þessi mikli velgjörðarmaður, félagi minn, ætti alltaf að redda því sem redda þurfti. Já, reyndar höfðu feðgarnir stundum bara allt aðrar hugmyndir - og vildu redda hlutunum sjálfir. Standa á eigin fótum og vera sjálfráða um lífi sitt.
Hérna voru sumsé tvennskonar hagsmunir farnir að rekast á: Annars vegar hagsmunir flóttafeðganna sem voru að leggja drög að sjálfstæðu lífi í nýju landi - og jú, þeir höfðu stundum órauhæfar hugmyndir og drauma sem gátu á köflum virkað einsog vanþakklæti og barnaleg einfeldni. Þið vitið - eitthvað sem þurfti að hafa vit fyrir þeim með. Hins vegar hagsmunir félaga míns sem hafði áttað sig á því þegar þarna var komið sögu að í raun var hann í sambandi sínu við feðgana að einhverju, jafnvel verulegu leyti að þjóna eiginhagsmunum sem fólust í því að mata fílanþrópistann í sér, stimpla hjartagæsku sína og góðmennsku inn í kosmosið. Hér er ég, sjáið þið hvað ég er næs við þessa vesalings flóttamenn! Því meira sem hann gerði fyrir feðgana - því betri árangur og meiri ljómi.
Þegar símtalið átti sér stað hafði félagi minn sumsé áttað sig á því að kannski hafði hann ekki stofnað til kynna við flóttafeðganna á réttum forsendum - það er að segja til að hjálpa þeim á þeirra forsendum. Í raun voru það hans eigin hagsmunir sem réðu ferð, sumsé að sýna heiminum hvað hann væri góður maður. Og af því að þrátt fyrir að hafa ratað í þessa rökvillu - ef ég má nota það orð - er félagi minn vænn maður sem vill vel og vill raunverulega hjálpa, þá var hann miður sín yfir þessu og vildi koma hlutunum í betra horf.
Og nú var hann ekki viss um að hægt væri að vinda ofan af þessu og breyta bullandi forsjárhyggju og sjálfhverfri afstöðu sinni í raunverulegu umhyggju sem tók fyrst og fremst mið af því sem var feðgunum í raun og sann fyrir bestu - með mátulegu dassi af skynsemi, gagnrýni og ráðleggingum þannig að úr yrði eiginleg vinátta á jafningjagrunni. Þið vitið - samband þar sem þú gefur og þiggur, segir þína meiningu og stendur við hana en hana gefur vini þínum jafnframt svigrúm til að gera það sama.
Gagnrýnin samstaða - critical solidarity
Það kemur kannski fáum á óvart sem þekkja mig eða lesa pistlana mína að mín ráðlegging var að þeir myndu einfaldlega setjast niður og ræða málin hreinskipt og opinskátt - samræðan skilar alltaf bestum árangri í svona klípu. Og að félagi minn, sem vissulega er í sterkari stöðu á sínum heimavelli, myndi hefja ástundun þess sem kalla má gagnrýna samstöðu - critical solidarity.
Það er kúnst að styðja fólk til sjálfstæðis og sjálfræðis í framandi aðstæðum og ekki sjálfgefið að þeir sem ekki hafa unnið með flóttafólki, fólki með menningarlegan og trúarlegan bakgrunn ólíkan okkar eða fólki sem hefur orðið fyrir miklum áföllum kunni þá list. Hafa heldur ekki búið erlendis sjálfir og hafa því ekki í neinn reynslubrunn að sækja. En ef við gætum þess að byggja upp traust, hlýju og gangkvæma virðingu í samskiptum - í stað forsjárhyggju og yfirvalds - er líklegt að okkur takist vel upp. Gagnrýnin samstaða er það sem blífur, Að styðja fólk til að standa á eigin fótum, en næra ekki ósjálfstæði með því að gera of mikið. Að setja skýr mörk um grundallaratriðin - en vera sveigjanlegur í því sem skiptir minna máli.
Í þessu felst listin að lifa saman - og með þennan boðskap fer ég víða að tala við fólk sem vinnur með flóttafólki, hælisleitendum og innflytjendum eða hefur áhuga á aðstæðum þessa fólks; góðgerðarklúbbar, kennarar, nemendur, stjórnmálamenn, félagsráðgjafar og félagsþjónustufólk. Og auðvitað ræði ég þetta líka við það flóttafólk, hælisleitendur og innflytjendur sem ég vinn með.
Því fleiri því betra - og það er ánægjulegt að svo virðist sem sífellt fleiri hafi áhuga á að temja sér gagnrýna samstöðu í samfélagi sem verður sífellt fjölbreyttara.
Það er frábært!
Athugasemdir