Fyrir tveimur vikum tilkynnti sænska lyfsölufyrirtækið Apotek Hjärtat að tilteknar ólyfseðilsskyldar húðvörur verði framvegis ekki seldar ungmennum undir 15 ára aldri. Apotek Hjärtat er stærsta einkarekna fyrirtæki á sínu sviði í Svíþjóð með nær þriðjungs hlutdeild á markaðnum. Apótek nútímans eru mjög breytt frá því sem áður var, þótt sala á lyfjum sé enn stór þáttur í starfseminni verða alls kyns snyrtivörur sífellt fyrirferðarmeiri, apótek er ekki lengur bara lyfjabúð.

Tilkynning Apotek Hjärtat hefur vakið mikla athygli og lyfsölufyrirtækið Apoteket AB, sem er í eigu sænska ríkisins og með svipaða markaðshlutdeild og Apotek Hjärtat, íhugar að fara sömu leið. Sænski húð- og snyrtivöruframleiðandinn Mantle hefur tilkynnt að einstaklingar yngri en 18 ára geti framvegis ekki keyptar tilteknar vörur sem fyrirtækið framleiðir.

Húðsjúkdómalæknar hafa áhyggjur

Fyrr á þessu ári birtist á vefsíðu breska ríkisútvarpsins, BBC, löng umfjöllun um aukna notkun og áhuga ungra stúlkna á húðvörum, einkum andlitskremi.  Í viðtölum við ungar stúlkur og foreldra þeirra kom fram að margar stúlkur finna fyrir þrýstingi frá vinkonum um að nota andlitskrem „til að falla inn í hópinn“. Fréttamenn BBC ræddu við eina átta ára stúlku sem sagðist hafa á vefsíðunni Tik Tok séð þekkta persónu úr tískuheiminum lýsa því hve gott tiltekið andlitskrem væri fyrir húðina.

Stúlkan, sem BBC kallaði Sadie, nauðaði í móður sinni að kaupa þetta krem en móðirin neitaði. Sadie gafst ekki upp en nokkrum dögum síðar komst móðirin að því dóttirin hafði fengið einhvern úr fjölskyldunni til að kaupa kremið, sem er ætlað fullorðnum, fyrir sig. Húð stúlkunnar varð bólótt og rauð en jafnaði sig fljótlega eftir að hún hætti að nota kremið.  Móðir Sadie sagðist fylgjast vel með á snyrtivörumarkaðnum en hún hefði aldrei heyrt minnst á sumar þeirra tegunda sem dóttirin þekkti.

Tess McPherson húðsjúkdómalæknir sagði í viðtali við BBC mjög brýnt að börn og unglingar fái réttar upplýsingar um andlitskrem og húðvörur, en ekki úr auglýsingum og af vefsíðum framleiðenda.

Þekkti vörumerkin

Eins og fyrr var nefnt hefur ákvörðun Apotek Hjärtat um sölubann á tilteknum húðvörum til ungmenna undir 15 ára aldri vakið mikla athygli og opnað augu margra foreldra og forráðamanna barna. Fréttamaður danska útvarpsins, DR, ræddi við Tina Søgaard, stofnanda og núverandi stjórnarformann danska húðvöruframleiðandans Ecooking. Hún lýsti búðarferð með 10 ára stjúpdóttur sinni. Erindið var að kaupa í matinn, en í búðinni eru líka seldar snyrtivörur, búsáhöld og fatnaður. Stjúpdóttirin tók strax strikið að snyrtivörudeildinni, nánar tiltekið að hillum með vörum frá fyrirtækinu The Ordinary.

Þegar Tina Søgaard las á glasið með andlitskreminu sem stúlkan vildi kaupa brá henni í brún. „Ef hún hefði borið þetta á sig hefði hún strax fengið brunasár í andlitið en það hafði hún ekki hugmynd um, fannst bara liturinn á kreminu flottur,“ sagði Tina Søgaard. Þegar hún spurði stjúpdótturina hvernig hún þekkti The Ordinary-vörurnar var svarið að hún hefði séð þær á YouTube og TikTok. Og hún hefði líka séð mörg önnur vörumerki á netinu.

Tina Søgaard vill að fyrirtæki sitt, Ecooking, banni sölu á tilteknum vörum til ungmenna og sagði í viðtalinu að málið yrði rætt á næsta stjórnarfundi. Hún sagði jafnframt að þegar hefði verið ákveðið að setja sérstaka merkingu á þær vörur fyrirtækisins sem óæskilegt er að börn og unglingar noti. Það eru einkum svonefndar AHA sýrur, BHA sýrur og A vítamín sem eru skaðleg húð ungmenna. Þessi efni er að finna í mörgum húðvörum sem sögð eru gera húðina unglegri og draga úr öldrun, eins og segir í auglýsingum.

Claus Jørgensen, verkefnastjóri hjá dönsku neytendasamtökunum, Tænk, sagði það jákvætt, í svari við fyrirspurn danska útvarpsins, að umræða um þessi mál væri komin upp á yfirborðið, eins og hann komst að orði. „Þessar umræddu húðvörur eru ætlaðar fullorðnum en þegar börn og unglingar eru hvött, á netmiðlum, til að nota þær verða seljendur og framleiðendur, og ekki síst foreldrar að vera á verði,“ sagði Claus Jørgensen.

Vill löggjöf sem banni sölu á tilteknum vörum til unglinga

Í áðurnefndu viðtali við danska útvarpið sagðist Tina Søgaard telja nauðsynlegt að danska þingið setti lög sem banni sölu á tilteknum húðvörum (yngingarkremi) til ungmenna. Ekki dugi að höfða til ábyrgðar framleiðenda og seljenda.

Slíkar hugmyndir mælast misjafnlega fyrir meðal danskra snyrtivöruseljenda og talsmaður verslanakeðjunnar Matas, sem er fyrirferðarmikil á danska markaðnum, kvaðst ekki telja löggjöf leysa vandann og ekki heldur sölubann til ungmenna. „Við hjá Matas teljum ráðgjöf og leiðbeiningar til viðskiptavina áhrifaríkari leið en bannlög,“ sagði talsmaðurinn.